VEEL GELD WORDT er niet verdiend met de verkoop van boeken via internet. Zelfs het bedrijf Amazon.com in de Verenigde Staten leidt financieel gezien een kwakkelend bestaan. Deze digitale boek- en platenwinkel, die inmiddels ook virtuele filialen heeft in Groot-Brittannië en Duitsland, ziet zijn omzet almaar stijgen maar maakt nog steeds geen winst. De aandeelhouders van Amazon.com hebben daar zo langzamerhand genoeg van. Het bedrijf heeft afgelopen jaar ruim tweederde van zijn beurswaarde verloren.

Toch blijven de cyberspace-ondernemers optimistisch. Ze moeten wel, nu hun verwachtingen over een snelle gouden toekomst ineenschrompelen. Maar er zijn ook rationele redenen voor. Boeken en vooral cd's zijn, anders dan bijvoorbeeld schoenen, bij uitstek goederen die zich via internet laten verhandelen. Bovendien is de boekenmarkt in veel landen op het Europese continent een gesloten front dat er welhaast om vraagt opengebroken te worden. In Duitsland, Frankrijk en Nederland bestaat er nog altijd een vaste boekenprijs. In Groot-Brittannië, Oostenrijk en België zijn die wettelijke bepalingen min of meer losgelaten. Dankzij internet is het simpel om vanuit Wenen op de boekenmarkt in München te penetreren. De taal is in ieder geval geen belemmering. Het boekenkartel verdedigt zich daartegen met man en macht. Zo zou een aantal grote Duitse uitgeverijen en groothandels weigeren de Oostenrijkse concurrent boeken te leveren, om te voorkomen dat de laatste die boeken vervolgens onder de prijs verkoopt. Dat nu zou in strijd zijn met de Europese regels die voor cultuurgoederen als boeken toch al een uitzondering hebben gemaakt op het algemene concurrentiebeding. Alleen binnen de landsgrenzen mogen er prijsafspraken worden gemaakt. Daarbuiten gelden ze niet. Om vast te stellen of de Duitse uitgevers zich inderdaad schuldig maken aan een onoirbare boycot heeft Eurocommissaris Monti (Mededinging) woensdag invallen laten doen bij Bertelsmann en de andere verdachte concerns.

VOLGENS DE UITGEVERS is dit een overdreven actie. Hoewel een gigant als Bertelsmann geen medelijden hoeft op te roepen, gaat de operatie van Monti inderdaad ver. De vaste prijs is niet zozeer bedoeld om ondernemers te beschermen, hoewel die er ook baat bij hebben, als wel om het boek een steuntje in de rug te geven. Voormalig bondskanselier Helmut Kohl is daarvan in zijn lange regeerperiode altijd een warm pleitbezorger geweest. Als de markt volledig wordt vrijgelaten, is bijvoorbeeld in Groot-Brittannië gebleken toen de branche daar werd gedereguleerd, kan dat gaan ten koste van de culturele diversiteit.

Toch is dit maar de helft van het verhaal. De vaste boekenprijs heeft de immense schaalvergroting van afgelopen jaren niet kunnen voorkomen. De cultuur is daarvan bovendien niet louter en alleen de dupe geworden. De kwaliteit en de diversiteit van de grote boekwinkels is bijvoorbeeld enorm toegenomen, zonder dat alle kleine winkels het loodje hebben moeten leggen. Wie voor een uitgeverij of winkel een klein hoekje vindt en dat goed bewaakt, kan het hoofd boven water houden. De digitalisering van de boekhandel is nu de volgende en onvermijdelijke fase in dit proces. De vaste boekenprijs heeft zijn langste tijd gehad, met of zonder interventies van de Europese Commissie. De boekenbranche, die van oudsher buitengewoon hecht is georganiseerd, zou er derhalve beter aan doen zich niet te fixeren op het behoud van wat ooit was, maar op de realiteit die zich aandient. Juist omdat de nieuwe 'kannibalen' op het internet nog amper een dubbeltje winst maken, hebben uitgevers, winkeliers en auteurs nog altijd een voorsprong als het gaat om de verdediging van de culturele waarde die het boek vertegenwoordigt. Achterhoedegevechten ogen romantisch. Maar schrijvers en lezers hebben daaraan uiteindelijk weinig.

Zie ook:

Commissie doet inval bij uitgevers (3 augustus 2000)

( a d v e r t e n t i e s )