De varkenshouderij is nog maar nauwelijks hersteld van de Klassieke Varkenspest, of de sector is alweer in opspraak.

Door onze redacteur EGBERT KALSE

DEN HAAG, 1 AUG. Het zit weer goed fout in de varkenshouderij. Belgische veeartsen worden beschuldigd van fraude in Nederland met gezondheidsverklaringen, Brabantse boeren zouden zelf hun varkens enten, terwijl de dierenarts dat zou moeten doen. De Algemene Inspectiedienst voor Dieren (AID) deed in mei dit jaar huiszoeking bij een aantal dierenartsen en varkenshouders en constateerde meerdere overtredingen. Drie artsen en 120 varkenshouders zijn verdacht. Inmiddels onderzoekt justitie de zaak. De sector heeft zich in een kwaad daglicht geplaatst.

Jammer, oordelen boerenbonden als LTO Nederland en de Nederlandse Vereniging van Varkenshouders (NVV) eensgezind. Want, "het ging net zo goed met de ketencontrole". Boeren, slachters, dierenartsen, keuringsdiensten, winkeliers, consumenten, iedereen leek begrepen te hebben dat veilig en gezond voedsel alleen kan worden gegarandeerd als iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid neemt.

Vorige week werd echter pijnlijk duidelijk dat niet iedereen daar zo over denkt. Drie Belgische dierenartsen uit Retie, vlak over de grens in de Vlaamse provincie Antwerpen, werden door de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) geschorst wegens vermeende fraude met gezondheidsverklaringen voor varkens en met entstoffen. Geen risico's voor de volksgezondheid, riep het ministerie van Landbouw meteen. Dat klopt, want dankzij die intensieve ketencontrole zijn er meerdere controles 'van zaadje tot karbonaatje' en daaruit bleek niets verontrustends, ook niet bij boeren die het niet zo nauw namen met de gezondheid van hun varkens.

Maar controle, op elk niveau, is er niet voor niets. Nog geen drie jaar geleden werd de Nederlandse varkensstapel getroffen door de Klassieke Varkenspest, een zich snel verspreidende virusziekte die in korte tijd enkele miljoenen varkens besmette. Nederland stond op zijn kop, boeren moesten hun varkens laten vernietigen. Grote grijpers met dode varkens op tv. De reden dat het virus zo om zich heen greep, was deels te wijten aan de onverantwoorde opstelling van de varkenshouders zelf.

Toen in de nacht van 3 op 4 februari 1997 langzaam duidelijk werd dat de zieke varkens op het bedrijf van varkenshouder Mari Melis in Venhorst aan de varkenspest leden, haalden boeren "alles wat kon rijden" uit de schuur. Naar verluidt reden er niet alleen veewagens vol biggen en varkens door Brabant, maar werden ook gewone opleggers en zelfs caravans ingezet om de varkens buiten de verwachte gevarenzone te brengen. Te laat, zo bleek, veel beesten waren al besmet en dankzij de roekeloze acties van de boeren verspreidde de pest zich als een olievlek over grote delen van Brabant en Limburg. De kosten van de varkenspest en de nasleep ervan bedroegen in totaal 3 miljard gulden.

De 'straf' die de veehouders kregen voor de varkenspest was hard. De opeenvolgende ministers van Landbouw (Van Aartsen, Apotheker en nu Brinkhorst) hebben de ramp aangegrepen om de sector rigoureus te herzien. Eenderde van het aantal varkenshouders moet het veld ruimen, voor het milieu en voor het dierenwelzijn. En omdat voorkomen nu eenmaal beter is dan genezen, werden er strengere controles ingevoerd. Een harde les, meenden de ministers, dat móet de sector begrijpen.

Niet dus. De grote vraag blijft: wat bezielt een varkenshouder om na de klap van de pest en de daarop volgende reorganisatie toch nog te rommelen met de gezondheid van zijn dieren? Geld, is het simpele antwoord. Het gaat al jaren slecht met de varkenshouderij. De prijzen voor biggen en varkens zijn sinds de klap van de pest niet meer op het oude niveau gekomen en veel varkenshouders kampen zelfs al enige jaren met een negatief inkomen. Niets is dan logischer dan op zo veel mogelijk terreinen te bezuinigen. Voorzitter Chris van Gisbergen van de vakgroep varkenshouderij van LTO Nederland: "Ook wij hebben onze leden aangeraden op de kosten te letten. Maar we bedoelden niet dat ze dan geen of slechtere controles op de gezondheid van hun dieren moesten toepassen." Eén van de nu verdachte 120 varkenshouders is overigens de tweede man van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NVV), Willy van Gemert. Deze als radicaal bekend staande bond staat onder leiding van Wien van den Brink.

De Belgische dierenarts Jan van B. verspreidde vanuit een klein schuurtje in Reusel, het officiële Nederlandse filiaal van de dierenarts uit Retie, zijn medicijnen onder de varkenshouders. "Voor een prikkie" leverde hij de entstof tegen de ziekte van Aujeszky aan iedereen die dat wilde. Dat waren er 120. Het enten mochten de boeren zelf doen, dat scheelt in de kosten. Dierenartsen uit Reusel, Bladel en Diessen konden daar domweg niet tegenop concurreren, omdat de drie Brabantse dierenartsen, zoals de wet voorschrijft, wel zelf alle biggen entten. Ze zagen dat Van B. ver onder hun prijs zat en klanten wegtrok. Dat kon maar één ding beteken, concludeerde het drietal: oneerlijke concurrentie. Ze schakelden begin 1999 de AID in met de mededeling dat ze fraude en onwettig handelen vermoedden bij Van B. Ze kregen gelijk.

Een volgende vraag: wat bezielt een dierenarts om mee te werken aan fraude met gezondheidsverklaringen? Zijn klantenkring, moet hier het antwoord zijn. Of liever gezegd, de moordende concurrentie tussen veeartsen in varkensgebieden. De zaak Van B. c.s. versus het Brabantse drietal staat immers niet op zichzelf. Dierenartsen worden soms door hun klanten gedwongen om tegen te lage prijzen te leveren. De veehouders dreigen dan weg te lopen bij dierenartsen die toch een in hun ogen te hoge prijs rekenen of die weigeren mee te werken aan zaken die het daglicht niet kunnen velen. Inmiddels krijgen de drie Brabantse dierenartsen woedende en bedreigende telefoontjes van boeren. Door hun toedoen moeten de varkenshouders ten eerste weer dieper in de buidel tasten voor de gezondheid van hun dieren. En ten tweede staat de sector weer in een kwaad daglicht. Die boosheid is begrijpelijk, vinden de artsen, maar de veiligheid van de sector blijft voor hen vooropstaan. Dan maar wat minder klanten.

( a d v e r t e n t i e s )