Harry Potter IV is een klassieker

Uit de vuurbokaal

Nog nooit is een kinderboek met zoveel fanfare gepresenteerd als het vierde deel van de Harry Potter- reeks. Het boek maakt de beloftes gelukkig meer dan waar.

Corine Vloet

Er is Harry Potter and the Goblet of Fire, het vierde deel in J.K. Rowlings reeks over de tovenaarsleerling Harry Potter en zijn avonturen op Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry, en er is het marketingfenomeen 'HP IV', zoals het boek in uitgeverskringen en de media bekend staat. Dit is een bespreking van Harry Potter and the Goblet of Fire, maar de hype rond het verschijnen van het boek, afgelopen zaterdag, heeft zulke krankzinnige vormen aangenomen dat het onmogelijk is geworden iets over het verhaal te zeggen zonder daarbij het mediageweld in overweging te nemen. Zo was er de strikte geheimhouding over het verhaal, gevolgd door een zorgvuldig geregisseerde lekcampagne van de uitgeverij die de spanning alleen maar opvoerde. 5,3 miljoen exemplaren telt de eerste druk, waarvan er in het eerste weekeinde alruim een miljoen werden verkocht. Ouders en kinderen bivakkeerden in de vroege ochtend met slaapzakken voor de deuren van boekwinkels. Het publiek drong rond de Hogwarts Express, het stoomtreintje waarmee J.K. Rowling vanaf perron 9 3/4 op King's Cross Station vertrok voor een toernee door Groot-Brittannië. En de meeste gezaghebbende Britse en Amerikaanse kranten brachten de publicatie van het kinderboek als groot nieuws, evenals journaals en nieuwsprogramma's op televisie.

In een recensent brengt een hype van zo'n formaat het instinct naar boven hem te ontkrachten, om de zwakke plekken in het boek te vinden die aantonen dat zoveel aandacht toch eigenlijk schromelijk overdreven is. Welnu, het goede, wonderbaarlijke, nieuws is dat J.K. Rowling die hype-test glansrijk heeft doorstaan. Héél af en toe verschijnt er een boek dat zich openbaart als een instant-klassieker. Harry Potter deel één was zo'n boek, en Harry Potter and the Goblet of Fire is weer zo'n boek. Het vierde deel in de Potter-reeks is niet alleen dikker, beter, complexer, geraffineerder van structuur en breder van opzet dan zijn voorgangers, het is ook nog steeds even grappig en unputdownable.Het verschil in toon en opzet met de vorige delen wordt direct duidelijk in hoofdstuk één. Dat begint niet traditiegetrouw met Harry die, weer een jaartje ouder, zijn zomervakantie doorbrengt bij de afschuwelijke Dursleys, maar met de duistere Lord Voldemort en een handlanger die snode plannen beramen, en daarbij meteen al een toevallig passerende muggle (mens zonder toverkracht, dreuzel in de Nederlandse Potter-vertalingen) vermoorden. Voldemort is vastberaden de krachten weer terug te krijgen die hij dertien jaar eerder door Harry's toedoen verloor, en dus staat meer moord op de agenda. Ondertussen is Harry uitgenodigd door de Weasleys, de rommelige, gezellige tovenaarsfamilie van zijn beste vriend Ron, om de Quidditch World Cup bij te wonen. Rowling heeft zich terecht uitgeleefd in fantasievolle beschrijvingen van dit grootse spektakel rond de op vliegende bezemstelen gespeelde tovenaarssport (zwerkbal in het Nederlands), inclusief tentenkamp, tribune en hooligans; de genialiteit van de Potter- boeken zit hem deels in de vele inventieve details die een coherente toverwereld creëren, maar toch telkens weer verrassend werken. Zo doet de merchandise rond de Quidditch Cup Euro 2000 verbleken: er zijn terugspeel-verrekijkers, lichtgevende rozetten die de namen van teamspelers piepen, vlaggetjes die tijdens het zwaaien in het volkslied uitbarsten en 'collectible figures of famous players, which strolled across the palm of your hand, preening themselves.'Al met al duurt het 150 pagina's voordat Harry terugkeert naar Hogwarts (Zweinstein). Daar hoort hij over een nieuwe internationale wedstrijd: het Triwizard Tournament, een competitie in tovenarij tussen de drie grootste Europese toverscholen: Hogwarts, Beauxbaton en Durmstrang. Hoewel het Tournament honderd jaar eerder wegens te veel dodelijke slachtoffers in onbruik raakte, is besloten het nu met extra veiligheidsmaatregelen weer in ere te herstellen. Van elke school wordt één vertegenwoordiger gekozen door de Goblet of Fire. Verrassenderwijs spuwt de vuurbokaal een vierde naam uit, die van Harry, en er zit niets anders voor hem op dan aan de competitie mee te doen. Daarbij ontdekt hij steeds meer aanwijzingen dat Lord Voldemorts handlangers de school hebben geïnfiltreerd. Bovendien krijgt hij te maken met Rita Skeeter, verslaggeefster voor de Daily Prophet en één van Rowlings mooiste karikaturen tot nu toe. Skeeter maakt haar nieuws graag zélf, daarbij geholpen door haar 'Quick- Quotes Quill', een magische ganzeveer die gesprekken noteert èn interpreteert: Harry's 'uh' wordt zo vertaald in 'An ugly scar, souvenir of a tragic past, disfigures the otherwise charming face of Harry Potter, whose eyes 'En ja, dan is er nog Harry's verliefdheid, waar al maanden druk over wordt gespeculeerd, maar dat mag weinig naam hebben. Hijzelf laat zich er in ieder geval niet door afleiden bij het volbrengen van zijn taken. En veel meer valt er met goed fatsoen niet te verklappen over het verhaal, al is aan het einde, zoals al bekend, inderdaad een schoolgenoot overleden en lijkt het erop dat de tovenaarswereld internationaal de banden stevig zal moeten aanhalen om de krachten te bundelen tegen Lord Voldemort.

Critici van Rowling gniffelden de laatste dagen nogal over het feit dat de Carnegie Medal, de belangrijkste Britse prijs voor jeugdliteratuur, één dag voor het verschijnen van Harry Potter and the Goblet of Fire werd toegekend aan Aidan Chambers' Postcards From No Man's Land. J.K. Rowling was genomineerd voor Harry Potter deel drie, maar kwam niet eens voor op het lijstje met aanbevolen boeken. Chambers' roman draait om 'real life issues' als euthanasie, overspel, homoseksualiteit en oorlog, en werd in de Britse pers aangehaald als voorbeeld van góede jeugdliteratuur, in tegenstelling tot de escapistische lichtgewicht fantasieën van Rowling. Maar, Chambers' kwaliteiten daargelaten, wat is er eigenlijk mis met een spannend verhaal dat je meesleept en boven de werkelijkheid uittilt? Van de werkelijkheid is er al genoeg, zou je zo zeggen. Toegegeven, een boek kan de werkelijkheid ook overstijgen en tegelijkertijd een scherpere visie op die werkelijkheid bieden door psychologische diepgang of alleen al een schitterende stijl. Die elementen zijn meestal prominenter aanwezig in literatuur voor volwassenen. Maar dat betekent nog niet dat een spannende plot een minder belangrijk of minderwaardig onderdeel van de literaire verbeelding zou zijn. J.K. Rowling blinkt niet uit in psychologische subtiliteiten of een uitzonderlijke stijl: alles in haar boeken is gericht op het voortstuwen van het verhaal. Maar verhalen vertellen kán ze: ze wekt bij haar lezers de onweerstaanbare aandrang om steeds weer één pagina meer, één hoofdstuk meer te lezen, voortgedreven door de oeroude vraag: 'En toen?' Daarmee bevindt ze zich in het goede gezelschap van verwante schrijvers als J. R.R. Tolkien of C.S. Lewis, maar bijvoorbeeld ook de anomieme dichter van Beowulf. Harry Potter heeft meer gemeen met dit oud-Engelse epos dan de juryleden van de Whitbread Prize (die andere grote prijs die afgelopen februari aan Rowling voorbij ging) misschien graag zouden toegeven; beide zijn vertellingen over de strijd tussen goed en kwaad, monsters en rites de passage bij uitstek.

Harry Potter and the Goblet of Fire neemt een sleutelpositie in binnen de Potter-reeks, als spil waar de zevendelige serie om draait. Als zodanig wekt het veel vertrouwen in de volgende drie delen. Rowling heeft bewezen een stevige greep op het verhaal te hebben, en haar fantasie is overduidelijk onuitputtelijk. In deel vier komen de draden uit de vorige drie romans samen, maar het boek vormt ook de aanzet voor een grootschaliger vertelling met meer duistere elementen, serieuzer conflict, breder vertakkende plotlijnen en opgroeiende hoofdpersonen. De titel van het laatste hoofdstuk is dan ook veelbelovend 'The Beginning'. Misschien is het enige verontrustende aspect aan Harry Potter and the Goblet of Fire wel de lengte ervan 636 bladzijden, en dat in een reeks waarin elke episode de vorige in lengte zowel als spanning overtrof. Gezien de onweerstaanbare aandrang om de Potter- boeken in één keer uit te lezen, leidt dit onvermijdelijk tot nachtelijke leespartijen en brandende ogen. Toch is te hopen dat de volgende drie delen minstens zo dik zullen zijn als Harry Potter and the Goblet of Fire.

Zie ook:

Schoppen en slaan bij presentatie Harry Potter (10 juli 2000)

Archief Boeken

( a d v e r t e n t i e s )