'Hype informatierevolutie bereikt werkvloer nog niet'

Terwijl de overheid druk bezig is met het veilen van frequenties voor toekomstige ICT-technieken, dringen de oude nog maar moeizaam door tot de werkvloer.

Door onze redacteur JACO ALBERTS

ROTTERDAM, 8 JULI. E-mail fietst overal doorheen. Juist bij hiërarchische organisaties als ministeries, met een sterke parafencultuur, zorgen electronische berichten voor grote verwarring. Protocollen worden door zo'n organisatie wel aangepast, maar de nieuwe, informelere werkwijze kan niet helemaal worden teruggedraaid.

Het is een voorbeeld uit een recent onderzoek van dr. Valerie Frissen van TNO Delft naar de invloed van informatie- en communicatietechnologie (ICT) op de werkvloer, 'ICT en Arbeid in het dagelijks leven', in opdracht van het Haagse Rathenau Instituut. Toch concludeert Frissen tot haar eigen verrassing op grond van diepte-interviews die ze vorig jaar afnam bij 20 uiteenlopende werkenden dat veranderingen door ICT nog niet zo groot zijn. "Door de hype over de informatierevolutie, had ik verwacht dat er op de werkvloer al veel van te merken zou zijn. Maar dat viel me ontzettend tegen", zegt Frissen. "Als je kijkt hoe lang mensen op hun werkplek al beschikken over internet, blijkt dat nog maar heel kort te zijn. Interne bedrijfsnetwerken, intranet, worden verder nauwelijks meer benut dan als een veredeld prikbord. Wat je nog maar weinig tegenkomt is dat mensen vanuit allerlei plekken kunnen inbellen op netwerken. Ik had verwacht dat consultancy-bureau's en universiteiten daar veel verder mee zouden zijn, maar dat is daar slecht georganiseerd. En waar het mogelijk is thuis e-mail te krijgen, laten managers die toch doorsturen door hun secretaresse." Als ICT werk beïnvloedt, dan toch vooral bij hoger opgeleiden. Behalve het leven van een secretaresse, een boer, een graficus, onderzocht Frissen ook het dagelijkse werk van een journalist, een manager, een Kamerlid. "Terwijl een secretaresse best eens thuis kan werken, wil de baas dat ze beschikbaar is. Daar heerst dus nog een sterke negen tot vijf-cultuur. Verschuivingen in werktijden als gevolg van ICT zie je optreden bij autonomere functies. De randen van de dag worden rekbaar. Mensen beginnen 's morgens vroeg thuis al met het lezen van e-mails. En de zondagavond wordt steeds meer bij de werkweek getrokken."

ICT heeft paradoxale effecten: "Je bent veel meer bereikbaar, maar het zorgt voor meer druk. Mensen gaan steeds meer communiceren. Dat maakt het werk dus menselijker, maar ook zakelijker, anoniemer, virtueler en leger."

Een innovatie blijkt succesvoller als die makkelijker onderdeel wordt van een routine die mensen toch al hebben: "E-mail en gsm passen heel erg bij de manier waarop mensen leven. Als zo'n nieuwe technologie in dat leven geïntegreerd wordt gaat het vervolgens wel een eigen leven leiden. Je ziet bijvoorbeeld de normen veranderen over hoe je je in openbare ruimten gedraagt." Irritant belgedrag is ook de reden dat gsm als een minder positieve verandering wordt beoordeeld dan e-mail. "Bij gsm hebben mensen sterk de neiging om zichzelf te verantwoorden. Dat ken ik van eerder onderzoek naar mensen die heel veel televisie kijken. En ze klagen vaak over anderen die zich met een mobile misdragen, terwijl ze even later in het interview vrolijk hun eigen gedrag beschrijven, waar ik dan van denk: nou, nou."

( a d v e r t e n t i e s )