T V V O O R A F :
Grozny- express
RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
Onder al die leuke kleine
videocameraatjes die je tegenwoordig kunt kopen, zijn er die resultaten
boeken die vroeger waren voorbehouden aan grote apparaten voor
professioneel gebruik. De Frans-Duitse cultuurzender Arte, immer in de
voorhoede, heeft al een hele lowbudget fictieserie opgezet met gebruik
van kleine videocamera's.
En in Nederland is er dan nu de serie Sporen van Beschaving,
waarin filmmakers met zo'n cameraatje steeds een treinreis maken in
gebieden waar, in de woorden van de Humanistische Omroep, 'het leven
van de bewoners zwaar op de proef wordt gesteld'. Het leven betrappen,
dat is kennelijk de mogelijkheid die een kleine videocamera bij uitstek
biedt.
In De Trein naar Grozny van filmmaker Leo de Boer is dat
inderdaad aardig gelukt. Op de dag dat in Rusland Poetin tot president
wordt verkozen (25 maart j.l.) neemt De Boer de trein richting
Tsjetsjenië, waar de oorlog woedt. Onderweg komen in het
restauratierijtuig de tongen los bij de reizigers, ook al door het
rijkelijk stromen van de wodka. Je krijgt een aardig idee van de manier
waarop Russen en Kaukasiërs aan de borreltafel spreken over
nationale tegenstellingen, en ook van het stille leed dat oorlog
aanricht - in de vorm van een uiterst weemoedige Russische
dienstplichtige, worstelend met zijn herinneringen aan gruwelen.
Jammer genoeg treedt halverwege de film een stijlbreuk op, die niet de
schuld is van de filmmaker. In Tsjetsjenië zelf is het immers niet
mogelijk op eigen houtje rond te lopen en te filmen, maar moet deel
worden uitgemaakt van een door het Russische leger georganiseerde
conducted tour. Te zien hoe dat af en toe misloopt, vanuit het
standpunt van de controlerende officieren, is bijzonder interessant.
De gekozen formule van de reis geeft deze aardige film zowel een zekere
eenheid, als ook een hoge mate van voorspelbaarheid. Je kunt je dan ook
afvragen of het eigenlijk wel een goed idee is om aan het gebruik van
minimale productiemiddelen ook een minimale inhoudelijke opzet te
verbinden. Waarom zou je eigenlijk niet met die kleine camera's, en de
mogelijkheden die zij bieden om mensen min of meer discreet te filmen
zonder dat zij het idee hebben dat ze op tv komen, niet een film kunnen
maken met veel meer pretentie, waar de stukken van afvliegen?
De trein naar Grozny, Ned. 1, 22.46-23.39u.