Roemenië was ooit de graanschuur van Oost-Europa. Nu moet het graan importeren. Tien jaar lang hebben boeren de metalen van irrigatiewerken gesloopt en verkocht. Nu

beleven ze een extreme droogte en betalen ze de rekening.

Door onze correspondent RENÉE POSTMA

IASI, 4 JULI. Vanuit de lucht is goed te zien hoe eenzame dorsmachines rechte sporen trekken door de goudgele graanvelden. De graanschuur van Europa wordt gevuld, zo lijkt het. Maar de schijn bedriegt. De graanoogst begint dit jaar bijna een maand eerder dan normaal. Het heeft geen zin het koren veel langer op het land te laten staan. Na twee maanden van ongekende droogte staan de aren op het punt van verdrogen. Groeien doen ze in ieder geval niet meer.

Na de overstromingen van dit voorjaar wordt Roemenië opnieuw getroffen door een natuurramp van bijbelse afmetingen. Sinds eind april heeft het nauwelijks meer geregend. Zeker veertig procent van de graanoogst moet als verloren worden beschouwd. Het wachten is op de sprinkhanen en andere plagen. Ook andere landen in Midden- en Oost- Europa worden getroffen door extreme droogte, de ernstigste in vijftig jaar. Maar daar kan de schade soms nog enigszins beperkt worden door de irrigatie op te voeren. In Roemenië is dat geen optie. De gigantische irrigatiesystemen die door de ingenieurs van de communistische leider Ceausescu werden opgebouwd zijn geheel 'gestript'. Het is de sociale realiteit van het Roemeense platteland waar de boeren eerst samen werden gedreven in grote collectieve en staatsbedrijven en na de val van het communisme bleven zitten met kleine, onrendabele stukjes grond. Arme boeren hebben de afgelopen jaren de ijzeren kranen en buizen en de betonnen fundamenten gesloopt en verkocht aan de lommerd. Het was de enige manier om aan een beetje geld te komen. Naar schatting vijftig procent van de irrigatiecapaciteit is op deze manier verdwenen.

Vlak ten noorden van Iasi, de oude hoofdstad van de regio Moldavië, ligt een stuk plat land van een kleine tien kilometer lang en enkele kilometers breed. Het is de vallei van de Proet, de grensrivier tussen Roemenië en de voormalige Sovjet-Unie, nu de Republiek Moldavië. Het was een 'wetland' met bossen en struiken dat enkele malen per jaar onder water stond. De bevolking jaagde er en stuurde er het vee uit grazen. Zelf woonden ze op de aangrenzende heuvels waar ze wijndruiven verbouwden en fruit teelden.

Een jaar of vijfentwintig geleden trokken de bulldozers van het communistische regime het gebied in. Het stroomgebied werd afgesloten, er kwamen polders en gemalen. Jeugdbrigades groeven kanalen en sloten. Het gebied werd rijp gemaakt voor grootschalige, intensieve landbouw. Mensenhanden konden de kraan openzetten als het te droog was, chemicaliën en pesticiden op het land strooien als er zich ziekte of ongedierte aandiende. De natuur maakte plaats voor het 'wetenschappelijke' landbouwbeleid van de communisten.

In deze extreem droge zomer is er niets meer van over dan een kale plak land doorsneden met droogstaande irrigatiekanalen. De harde grond is opengebarsten. Een enkele distel en wat laag, droog gras is alles wat er groeit. Het oorspronkelijke irrigatiesysteem is geheel ontmanteld. De ijzeren sproei-installaties zijn verdwenen. Hier en daar steekt nog een pijpje de grond uit dat kennelijk niemand heeft weten los te maken. Een enkele herder probeert de koeien uit het dorp wat eetbaars te laten vinden. Er is één klein slootje waar onlangs wat water gepompt is. Pompen kost geld dat niemand heeft. Op een stoffig landje staan drie vrouwen wat te wieden in een maïsveldje. De planten staan nauwelijks veertig centimeter hoog en wijd uit elkaar. Ieder beetje water dat ze krijgen verdampt onmiddellijk. Ze zullen het niet redden. Normaal gesproken moeten ze begin juli een meter hoog staan.

De vrouwen zijn radeloos. Vee en mensen leven hier van maïs. Vorig jaar hadden ze ook al een slechte oogst. Er is niets overgebleven. De oogst van dit jaar zal zeker niet genoeg zijn om mensen en vee te voeden. Geld om extra in te kopen hebben ze niet. Er zal niets anders opzitten dan het vee te slachten. "Het is een puur triest gebied", zegt Albert Remmelzwaal van het RIZA (Rijksinstituut voor Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling). Hij is op zoek naar mogelijkheden om dit gebied nieuw leven in te blazen. Remmelzwaal legt uit dat het gebied langzaam maar zeker aan het verzilten is. De grond bevat een dunne, natuurlijke laag zout die gestaag naar boven komt. Voor de bulldozers kwamen was dat geen probleem, jaarlijks spoelde het water het zout weg. Nu zit het land gevangen tussen zinloze dammen en dijken. Het zout vergroot de vernietigende effecten van de droogte en de communistische roofbouw alleen maar verder. Het land ligt uitgeput te sterven. "Dit gebied heeft geen enkele landbouwwaarde meer, maar ook geen natuurwaarde." Remmelzwaal probeert de plaatselijke autoriteiten ervan te overtuigen dat het beter is om dit gebied terug te geven aan de natuur. In gedachten heeft hij de communistische waterwerken al doorgeprikt. De bevolking is voorlopig nog niet zover. Vraag één is hoe ze de winter door zullen komen.

Roemenië is voor twintig procent van zijn inkomen afhankelijk van de landbouw. Na jaren van economische teruggang is er dit jaar voor het eerst weer sprake van een voorzichtige groei. Het is een gevolg van het zeer strenge begrotingsbeleid van de 'technocraat' Mugur Isarescu, sinds afgelopen winter premier van het halffailliete land. De misoogst is slecht nieuws voor de regering. Er zal niet genoeg graan zijn voor de export en er zal voor duur geld moeten worden geïmporteerd. De boeren moeten zelf maar zien hoe ze het redden. De drie vrouwen op het maïsveldje hebben de hoop nog niet helemaal opgegeven. Hun maïs zou best nog een beetje kunnen groeien als het nu ging regenen. Ze bidden er dagelijks om. Als er een loodgrijze wolk verschijnt denken ze eindelijk gehoor te hebben gevonden. Maar na enig dralen drijft ook deze wolk onverrichterzake verder.

( a d v e r t e n t i e s )