Het straatschoffie en de dorpsjongen langs de lijn

Frits Barend en Henk van Dorp, al dertig jaar een duo in de sportjournalistiek, presenteren tijdens Euro 2000 de dagelijkse talkshow Villa BvD.

Door Yasha Lange en Joke Mat

Net als de live-uitzending van Villa BvD op het punt staat te beginnen, breekt boven landgoed de Wipselberg in Beekbergen de hemel open. Water klettert neer op het oranje publiek in de rotan stoelen. Tijdens het succesvol verlopende Euro 2000 is de talkshow van Frits Barend en Henk van Dorp, de voetbalversie van hun late show op RTL4, het dagelijkse rondje napraten in de kroeg. Aan tafel heerst een huiskamersfeer, met Henk als pa, Frits als het lastige broertje en Jan Mulder als ongeleid projectiel.

Villa BvD, geboren tijdens het WK 98 in Frankrijk, trekt half zoveel kijkers als Paul de Leeuws Huis van Oranje op Nederland 3 (590.000 tegen 2,2 miljoen als Nederland gespeeld heeft), maar tv-critici hebben er meer waardering voor. "Ze gaan wat serieuzer met de sport om", zegt Charles Taylor van De Telegraaf. Toch gaat het ook bij Villa BvD informeel toe. Net als bij de gewone late show schuiven behalve Jan Mulder de meest uiteenlopende gasten aan (minister Van Boxtel, de vrouw van Alain Delon) en is het ouwejongenskrentenbrood tussen de presentatoren. Frits Barend: "Wie koopt er nou ooit nog bij C&A? Jij Henk?" Van Dorp: "Al mijn mantelpakjes, Frits." Jan Mulder staat op en doet of hij wegloopt: "Ik word er doodziek van, Frits, dat je mij na elke komma onderbreekt."

Barend en Van Dorp hebben een roemrucht verleden. Al meer dan dertig jaar vormen ze een duo in de sportjournalistiek. In de jaren zeventig en tachtig schreven ze sportverhalen die veel dieper gingen dan sport. NOS-presentator Mart Smeets herinnert zich een bijlage over sport in de oorlog "van een hemeltergende schoonheid". Een vertrouwensband met sporters en trainers, bijvoorbeeld Johan Cruijff, leverde vaak exclusieve stukken op. " Ze zijn de uitvinders van het netwerken in de sport", zegt Frans Lomans, hoofdredacteur van Sportweek. "Ik denk dat Frits gemiddeld 150 mensen per dag spreekt." Sporters worden volgens hem door de twee "met ontstellende zorgvuldigheid" behandeld. Wil Ruud Gullit, Simon Tahamata of Ronald Koeman iets echt niet gepubliceerd hebben, dan gebeurt dat ook niet. Alleen Louis van Gaal weigert Barend en Van Dorp alle interviews, waarschijnlijk omdat zij ooit Bryan Roy alle ruimte lieten hem te bekritiseren. Terwijl het ene na het andere televisieduo uit elkaar klapt, vervolgen Barend en Van Dorp onbekommerd hun tocht door het Nederlandse medialandschap. Nooit hebben ze zich iets aangetrokken van de scheidslijnen tussen publiek en commercieel. Van Dorp haalde Barend naar Radio Veronica. Barend nam Van Dorp mee naar Vrij Nederland. Na geheime onderhandelingen in de restauratie van het Amstelstation volgde in 1987 een opzienbarende overstap naar Nieuwe Revu, toen veel meer dan nu een blad van seks, spanning en sensatie. "Ze bezweken voor mijn enthousiasme", zegt toenmalig hoofdredacteur Derk Sauer, die hen voor de schoolkrant had geïnterviewd toen hij zestien was. "Ze waren mijn idolen." Tussendoor maakten ze radio en tv, onder meer voor de Vara, om in 1995 te gaan werken voor RTL4.Volgens de door henzelf gevoede mythe was het liefde op het eerste gezicht. In 1969 maakte Henk van Dorp, toen 29 jaar, voor Radio Veronica het programma 'Sportief zijn, beter worden'. Frits Barend, zeven jaar jonger en schrijvend voor het blad van het Cultureel Jongerenpaspoort, belde hem op voor een interview. Vervolgens namen ze nooit meer afscheid.

Beiden waren al vroeg gewonnen voor het voetbal en de journalistiek. Henk van Dorp, als zoon van de beheerder van een recreatieterrein opgegroeid in de bossen bij Hilversum, herinnert zich hoe hij op zijn vijfde 'de spelersbus' was terwijl hij op de fiets naar huis reed. "Dan interviewde ik de spelers. Thuis kleedde ik me om en speelde de wedstrijd in mijn eentje. Vervolgens ging ik het platte dak op, waar een bezemsteel stond, en deed verslag van dat doelpunt dat ik net had gemaakt." Toch werd hij zelf nooit een voetballer. " In de Veronicatijd voetbalde ik met Frits elke zaterdag door het land. Frits was heel fanatiek, ik ben een beetje een luie lul. Een kermisvoetballer." Frits Barend speelde als student politicologie bij Wilhelmina Vooruit Hortus Eendracht Moet Winnen, een club die trainde achter het Ajax-stadion. Daarnaast volgde hij voor het Parool twee Amsterdamse amateurclubs. Toen het journalistieke werk de overhand kreeg, brak hij zijn studie af. Het voetbal gaat door tot de dag van vandaag. Hij is een spijkerharde verdediger, zegt Adri Heijt, al meer dan dertig jaar zijn teamgenoot, de laatste jaren bij S.C. Buitenveldert. "Een roodharige gifkikker. Geen begenadigd technisch voetballer. Meer iemand van de tegenstander uitschakelen." Wie hen nader bekijkt, ziet dat ze als dag en nacht verschillen. "Frits is het Davidsje van de twee", zegt columnist Hugo Camps, die hen kent van talloze EK's en WK's. "Henk laat ook weleens een wedstrijd half aan zich voorbij dromen, zoals Bergkamp doet." Henk is de vaderfiguur, Frits het gabbertje. Henk is de dorpsjongen, Frits het straatschoffie.

Frits Barend groeide op in Amsterdam, in een joodse familie die door de oorlog was gehavend. Hij ging naar het Vossius-gymnasium, had regelmatig bonje met leraren, deed aan cabaret. Privé is hij net zo bijdehand en druk als op televisie, zeggen zijn vrienden. Frits kan duizend dingen tegelijk. Nicky Roeg, een van zijn beste vrienden: "Als we samen naar Ajax gaan, zit hij naast me met een laptop op z'n schoot te bellen en ondertussen ziet hij dat het buitenspel is." Op de redactie van Villa BvD draagt hij de bijnaam Flits.

Henk van Dorp houdt van stilte en natuur. Tuinieren, fietsen. Hij woont nog altijd op de boerderij waar hij opgroeide. "We gaan samen op vakantie naar de Provence of de Ardèche en dan maken we 's avonds lange wandelingen", zegt vriend Cor de Wit. "En bij elk hoekje zegt Henk dan: 'O, o, o, wat een ongekende schoonheid." Henk is in huiselijke kring heel anders dan op tv, zegt De Wit: "Privé is hij bescheiden en introvert. Verlegen. Hij heeft snel het idee iets verkeerds te zeggen. Terwijl hij er op de televisie juist niet voor schroomt iemand keihard aan te pakken." De echte Henk heeft zelfs een andere naam. Voor een blaadje genaamd De Nieuwe Linie interviewde Henk Bongaarts in 1967 diskjockey Joost den Draaijer, alias Willem van Kooten. Bongaarts? Zei Van Kooten. Met zo'n naam kom je er niet. Waar kom je vandaan? Eemnes? Dat is een dorp! Henk van Dorp!

Maar als het op normen en waarden aankomt, verschillen ze niet veel, zeggen vrienden. Ze zijn geen patsers, hebben geen kapsones. "Mijn vader groeide op in een heel arm gezin", zegt dochter Barbara Barend (25), eindredacteur sport bij de Amsterdamse omroep AT5. "Hij moest in de winter om zeven uur naar bed om elektriciteit te sparen. Ook al heeft hij nu geld, hij verwent zichzelf niet. Hij voetbalt nog in een tien jaar oud broekje dat er niet uitziet." Van Dorp houdt van lekker eten, maar het hoeft niet chic. "Hij vindt het altijd voortreffelijk, zelfs als het niet voortreffelijk is", zegt Cor de Wit. Ook loven vrienden over het zorgzame karakter van zowel Barend als Van Dorp. Een goede vriend die ziek is? Frits en Henk bellen drie keer per dag. Beiden zijn beide uitgesproken familiemensen. De vader van Frits Barend liet zijn gezin achter met schulden toen Frits zes jaar was. "Hij heeft gezien hoe het niet moet", zegt Barbara. "Een goede vader zijn is echt het belangrijkst voor hem. We zijn een ontzettend hecht gezin." Dat heeft ook te maken met het oorlogsverleden, zegt vriend Albert Milhado. "Dat kleine beetje familie dat je over hebt, is dan ontzettend belangrijk."

Die joodse achtergrond speelt ook in Barends werk een grote rol. In stadions is hij regelmatig het mikpunt van racistische scheldpartijen. Vorig jaar liet hij uit angst voor supporters de kampioenswedstrijd van Feyenoord aan zich voorbijgaan. In lange gesprekken die hij voerde met Hugo Camps ging het bijna altijd over racisme. "Iedere donkere jongen is voor Barend een erejood", zegt Camps. "Dat is een continuïteit in zijn leven. Mij gaat dat soms te ver." Toen Jules Croiset in 1987 zijn ontvoering bekendmaakte, was Frits Barend een van zijn vurigste verdedigers. En toen Joop Niezen, in 1980 als secretaris van de Nederlandse Sportpers verantwoordelijk voor het verdelen van de kaarten, hem betrapte toen hij zijn vrouw naar een finale had meegenomen, riposteerde Frits Barend met de opmerking: "In de oorlog komen ze je halen en nu doen ze het nog." Niezen: " Daar heeft hij later wel zijn excuses voor aangeboden."

Henk van Dorp staat altijd achter hem. "Als er iets over joden wordt gezegd, wordt Henk kwaad", zegt Barbara. In hun werk doen ze alles samen. Toen Frits Barend in de tijd van Nieuwe Revu enige tijd ziek was, ondervond hun vaste eindredacteur Frans Lomans hoe de samenwerking verliep. "Ik kreeg de rol van Frits: Ik achter de typemachine, Henk met een pijp in zijn mond ernaast." Ze vullen elkaar prachtig aan, zegt Lomans. Henk van Dorp kan niet typen en heeft geen rijbewijs. Frits wel. "Frits is de man van de energie en de grote lijnen. Maar als je Frits twee maanden alleen laat werken gaat het nergens meer naar toe. Frits is een kip zonder kop. Henk is de man van de nuances." Natuurlijk, er waren ook weleens problemen, zegt Lomans. "Ruzies zoals je die in een huwelijk aantreft. Een week geen zin om met elkaar te praten. Dat liep dan allemaal via mij." Maar het draaide er nooit op uit dat ze apart aan de slag gingen. "Dat ging gewoon niet. Frits kan wel alleen iets op papier krijgen, die heeft ook nog steeds een paar columns. Henk alleen op papier bestaat niet." Die ongelijke werkverdeling lag ook ten grondslag aan de overstap naar de televisie, zegt Frits Barend. "Ik schreef alle stukken, op een gegeven moment werd het mij te veel. Vaak zat ik 's nachts nog aan de interviews. Dan belde ik Henk 's ochtends: Ik heb het al voor 80 procent af." Bij de televisie is de werkverdeling fifty-fifty. Ze kiezen hun redacteuren zelf, ze willen een hecht team. Hun twee eindredacteuren werken al jaren met hen samen, ongekend lang in het snelle Hilversum. "Ze laten je heel vrij. Ik heb niet het gevoel dat het mijn bazen zijn", zegt eindredacteur René Sommer.

De televisie heeft hun reputatie veranderd. Ze zijn bekende Nederlanders geworden, meer entertainers, minder journalist. Hoofdredacteur Johan Derksen van Voetbal International vindt hun talkshows stomvervelend. "Het draait altijd om Barend en Van Dorp. Frits laat je niet uitspreken en Henk stelt louter vragen die niet relevant zijn." Toen Ruud Gullit in 1994 om onopgehelderde redenen vlak voor het WK wegliep bij het Nederlands elftal, baarde Frits Barend opzien door hem op Schiphol vaarwel te zoenen. "Dan zie je dat hij vanuit een soort bewondering functioneert", zegt Hugo Camps. "Dat is iets wat in de aard van hemzelf zit, maar wat ook met televisie heeft te maken. Ik vraag me af of hij hetzelfde had gedaan als hij schrijvend journalist gebleven was."

Toch hebben ze ook op televisie weer succes. De omroepen staan inmiddels voor hun late show in de rij, zegt Henk van Dorp. "Maar we hebben het erg naar ons zin bij RTL. We kunnen doen en laten wat we willen. Eerst maar eens een goed gesprek met de leiding hier."

Als een pater familias kijkt hij aan het hoofd van de tafel tijdens de uitzending toe hoe de regen neerklettert, hoe een van de gasten "buiten haar oevers treedt" over al dat gelul over voetbal op tv, hoe Jan Mulder live een glas jus over hem heen gooit. "Wij willen tv maken zodat mensen thuis denken: krijg de klere, zo gaat het bij ons aan de keukentafel ook", zegt hij na afloop tevreden. "Televisie maken zoals vandaag, dat is het mooiste wat er is. "

( a d v e r t e n t i e s )