Scholieren: studiehuis goed, uitvoering niet

Het eerste jaar studiehuis is achter de rug. Morgen verschijnt het eerste onderzoek naar wat de scholieren ervan vonden

Door onze redacteur RINSKJE KOELEWIJN

NIJMEGEN, 24 JUNI. Dat het zó erg was, had onderwijskundige Cees Klaassen van de Katholieke Universiteit Nijmegen nooit gedacht. Nou klaagden de leerlingen in het studiehuis al langer over de druk en de zwaarte van de nieuwe onderwijsvorm. Maar hun klachten worden nu voor het eerst bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. Op verzoek van leerlingenorganisaties deed Klaassen een jaar lang onderzoek onder 1.050 havo en vwo-scholieren op negen scholen. Scholieren zelf waren als medeonderzoeker ingeschakeld, zij verspreidden vragenlijsten en vroegen leerlingen hun ervaringen met het studiehuis op te schrijven. De resultaten van het onderzoek staan in het rapport Leerlingen over het nieuwe leren, de onderzoeksscholieren maakten de bundel Schoolstress. Morgen worden de rapporten in Utrecht gepresenteerd.

Waar bent u het meest van geschrokken?

Cees Klaassen: "Opvallend is dat de meeste scholieren achter de didactiek van het studiehuis staan. Het leren leren, het zelfstandig werken, de vrijheid om je eigen tijd in te delen. Dat juichen ze toe. Maar het tragische is dat ze te weinig tijd en ruimte krijgen om zelf te plannen. Van zelfsturing en zelfstandigheid komt weinig terecht. Het studiehuis is goed, zeggen zij, maar de uitvoering ervan deugt niet. Het beeld dat ze van hun eigen functioneren hebben is somber. Maar ze zijn niet alleen negatief. Ze geven een hoge waardering voor de manier waarop ze kunnen samenwerken op school."

Wat dacht u toen u december vorig jaar 15.000 scholieren zag demonstreren tegen de zwaarte van het studiehuis?

"Ik dacht: wacht nou maar even af. Ik was toen al bezig met het onderzoek. Met dit in handen hebben leerlingen een goed argument om de politiek te dwingen tot een structurele verandering. Net belde het ministerie van Onderwijs me al op, die willen het rapport graag lezen. Ik hoop dat Adelmund dit keer goed luistert. Als de druk niet van het studiehuis af gaat, ben ik bang dat er van het zelfstandig leren niets terecht komt."

Wat moet er volgens u gebeuren?

"Ik vind niet dat je het maken van werkstukken moet reduceren, zoals veel leerlingen willen. Dat bevordert nu juist het zelfstandig leren. Je kunt een paar van de 15 vakken schrappen, zoals de leerlingen voorstellen. Een moderne taal minder, of algemene natuurwetenschappen niet meer verplicht stellen. Maar het kan nog veel simpeler. Verminder de stof van elk vak met tien procent. Of haal van elk boek het laatste hoofdstuk weg, dan bereik je hetzelfde."

Docenten krijgen van de scholieren een mager zesje.

" Er is niet één studiehuis. Op elke school gaat het weer anders, en bij elke docent is het ook verschillend. Docenten doen datgene waarvan ze denken dat het studiehuisachtig is, anderen houden vast aan oude methodes. Zeer verwarrend."

Leerlingen klagen over invoeringsproblemen van het studiehuis: boeken niet tijdig klaar, computers tekort, leraren niet goed voorbereid.

"Ze hebben gelijk. Met een betere organisatie vooraf waren een hoop problemen voorkomen. De didactiek van het studiehuis is goed, maar je kunt niet tegelijkertijd een nieuwe methode introduceren en het vakkenpakket verzwaren. Er worden van leerlingen managementkwaliteiten verwacht. Er wordt zelfsturing van ze gevraagd, planning van hun schoolloopbaan, ze moeten keuzes kunnen maken tussen zo veel alternatieven dat het keuzedwang wordt. Ik zie dat planningsgedrag terug bij mijn studenten. Eén zei er laatst: ik denk dat ik eens een tijdje ga trouwen."

Ze voelen zich proefkonijnen.

"Dat zijn ze ook. Het studiehuis is een echt experiment. Niet alleen zij raken daar gestresst van, de leraren ook."

Ilse Nouwen is trots op het scholierenboekje over schoolstress dat samen met het wetenschappelijk onderzoek uit Nijmegen uitkomt. De 15-jarige scholiere van de Koninklijke Scholengemeenschap in Apeldoorn heeft er hard aan gewerkt. Volgend jaar begint ze aan het studiehuis en ze wilde graag vantevoren meer weten over wat haar te wachten staat. Er moet nog veel veranderen, vindt de scholier-onderzoekster. "In het boekje staan aanbevelingen. Het belangrijkste is dat er minder stress en druk moet komen want anders word je niet veel positiever over het studiehuis."

Scholier Wouter Kwant (15) van het Openbare Scholengemeenschap Ring van Putten in Spijkenisse is inderdaad niet zo positief. Zijn grootste hobby, stijldansen, komt in de verdrukking door zijn zware vakkenpakket in 4 atheneum. "Als ik na school thuiskom, ben ik vaak helemaal afgepeigerd. En dan moet ik nog een paar uur huiswerk maken."

Van het zelfstandig leren, komt bij sommige vakken niets terecht volgens Wouter. "Een paar profielvakken zitten zo volgepland dat de leraar gewoon weer het hele uur voor de klas gaat staan. Dat is wel jammer."

In de 4 vwo klas van Miranda Stolk (14) wordt er vaak wel zelfstandig gewerkt door de leerlingen. Ze voelt zich als een vis in het water in het studiehuis. "Ik vind die nieuwe manier echt prima. Het is zó saai als een leraar het hele uur alleen maar staat te praten."

De klasgenoten van Ilse zijn verdeeld over het studiehuis. "De een vindt het een fijn idee, de ander ziet er als een berg tegenop. Ikzelf zie het wel als een uitdaging. Nadat ik het boekje heb gemaakt, heb ik me voorgenomen dat het gewoon gaat lukken."

( a d v e r t e n t i e s )