NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

Humorist Spike Milligan pleegde net geen zelfmoord en trakteerde de Britten in de jaren vijftig op de absurdistische Goon Show.

COEN VAN ZWOL

Zijn grootste fan, prins Charles, noemde hij een 'kruiperige kleine klootzak'. Spike Milligan, trompettist, schrijver, dichter, acteur, kan het zich veroorloven. De mannen van Monty Python lieten onlangs, bij hun dertigjarige jubileum, opnieuw weten aan wie zij schatplichtig zijn: aan The Goon Show, het surrealistische pandemonium dat tussen 1951 en 1960 miljoenen Britten aan de radio kluisterde.

The Goon Show, dat was Spike Milligan. Hij schreef eigenhandig zoveel afleveringen dat hij totaal instortte. Zijn mede-Goon Peter Sellers nam toen tijdelijk zijn karakter Eccles over, die klonk als de Zweedse kok uit The Muppet Show. Spike Milligan was ook de drijvende kracht achter Q, een televisieshow die op zijn beste momenten Monty Python bijna saai maakte. Zie vanavond de onsterfelijke scene 'Pakistaan en Christen', waarin een enorme robot met metalig Pakistaans accent thuiskomt van zijn werk, voor het oog van zijn onverschillige Britse echtgenote de huiskamer bulldozert, een grijsaard opblaast en een kat in brand steekt: "Put that in the curry!"

Vanavond een documentaire over Spike Milligan, op TV2. Als je daar al iets tegenin kan brengen, dan is het dat het te weinig van dit soort beeldfragmenten bevat. Dat wordt meer dan goedgemaakt door Spike zelf. Zelden zo'n pregnant geval van 'clown met traan' gezien. Hij vertelt hoe zijn vader hem betrapte bij het aftrekken. "Stop in godsnaam, zoon, wil je later broodmagere kinderen krijgen?" Hoe een sergeant tegen hem brulde: "Mond dicht als je tegen een officier praat." Dan staat hij weer stil bij een foto waarop hij wordt voorgesteld aan de jonge koningin Elizabeth. "Ze heeft niet door dat de IRA een halve ton Semtex op mijn rug heeft geplakt. Ze kwam er goed vanaf die keer." Spike giechelt om zijn eigen grappen. Maar zijn ogen lachen nooit.

Spike Milligan is al sinds de Tweede Wereldoorlog manisch-depressief. Zijn inzinkingen compenseerde hij met obsessief schrijven, acteren, grappen maken. Hij versleet drie echtgenotes. De eerste, June Marlow, verliet hem eind jaren vijftig. "Een geweldige moeder, een vreselijk leuke vrouw. Hoe maak je je fouten ongedaan? Dat kan je niet. Je raakt ze nooit meer kwijt", zegt Spike. Milligan kreeg naar eigen zeggen 'terecht' de drie kinderen toegewezen, hij was in die tijd immers "krankzinnig, labiel en suïcidaal". Voor hen schreef hij Silly verses for Kids, nog altijd een Britse klassieker. Zonder ons zou Spike zelfmoord hebben gepleegd, denken de kinderen zelf.

Milligan werd in 1918 geboren als zoon van een Britse koloniale officier. Toen zijn vader in 1933 noodgedwongen naar Engeland terugkeerde, werd voor hem de wereld 'saai en zonloos'. Hij ging werken in een sigarettenfabriek, stal net zolang tabak tot hij een trompet kon kopen, ontwikkelde zich tot jazzmuzikant, werd in 1940 "krijsend en schreeuwend" door de marechaussee uit het ouderlijk huis gehaald om in het leger te dienen. Dat beviel prima, tot aan de campagne in Italië. Milligan: "Het was daar nogal gevaarlijk. Het leek de Tweede Wereldoorlog wel." In Italië liep hij post-traumatische stress op bij een mortierbeschieting. Zijn superieuren noemden hem een lafaard. Milligan: "Mijn hoofd zat vol heroïsche gedachten. Alleen de onderste helft van mijn lichaam was laf. Mijn benen renden steeds de verkeerde kant op."

Waarna Milligan in het varieté-circuit belandde en het idee voor The Goon Show aan de BBC sleet. Het nieuwe daarvan lag deels in de totale sillyness; een absurdisme dat voortkomt uit de overtuiging dat de hele mensheid bestaat uit al dan niet gevaarlijke gekken. Even vernieuwd was het schijnbaar ontbreken van structuur. Sketches begonnen even abrupt als ze eindigden; een punch line was overbodig. "De laatste zin van een sketch is zelden leuker dan de zin daarvoor." Dat is sinds Monty Python gemeengoed geworden.

We laten Spike achter bij zijn veelgeplaagde agent. Hij neuriet God save the Queen, dat hij eindeloos uitbreidt met andere leden van het koninklijk huis die god eigenlijk ook zou moeten redden. Een mooi portret van één van de leukste Britse excentriekelingen van deze eeuw.

Milligans humor, zaterdag, TV2, 0.35-1.50u.

( a d v e r t e n t i e s )