Bizar overbieden op geldmarktoperaties van de ECB heeft geleid tot een overtekening waar zelfs Nina Brink van zou watertanden. Komende week moet dat afgelopen zijn.

Door onze redacteur MAARTEN SCHINKEL

AMSTERDAM, 24 JUNI. 21 maal overtekend was de beursgang van Nina Brinks World Online dit voorjaar - beleggers hadden op 21 maal zoveel stukken ingeschreven als er daadwerkelijk voor handen waren. De beursgang van T- Online in Duitsland was 20 maal overtekend en die van het Franse LibertySurf meer dan zestig maal. Indrukwekkend, maar zelfs het meest opgeklopte internet-bedrijf haalde het dit jaar niet bij de Europese Centrale Bank (ECB). Het record van een 115 maal overtekende uitgifte is in handen van de centrale bank in Frankfurt, en werd gevestigd op 30 mei.

Die uitgifte betrof uiteraard geen aandelen, maar liquiditeiten. Elke week voorziet de ECB de banken in euroland met een zogenoemde 'basis- herfinancieringstransactie' van liquide euro's. Voor een periode van twee weken lenen de banken die euro's van de centrale bank, om ze daarna weer terug te betalen - en meestal meteen weer opnieuw te lenen. Door de banken verplicht aan zo'n geld-infuus te houden, houdt de ECB greep op de hoeveelheid liquiditeiten in het bankensysteem van euroland.

Het systeem liep gaandeweg uit de hand. Onwennigheid met alle nieuwe procedures en omstandigheden die de invoering van de euro met zich meebracht, zorgde er voor dat banken elke week voor de zekerheid op veel meer geld inschreven dan ze daadwerkelijk nodig hadden. De rest is speltheorie: naarmate de verdenking rees dat andere banken eveneens zwaar overtekenden, deden hun concurrenten dat ook. Totdat een maand geleden het toppunt van de gekte werd bereikt: terwijl de ECB op 30 mei 62 miljard euro toewees aan alle banken samen, hadden die banken ingetekend op het bizarre bedrag van 7.127 miljard euro (7.127.000.000.000 euro). Een week later tekenden de banken in voor 8.849 miljard euro terwijl de ECB maar 75 miljard kon toewijzen. Het gevolg van het overbieden was dat de ECB steeds minder zicht kreeg op de werkelijke geldbehoefte van de banken, en zo zijn taak als voorziener van liquiditeiten steeds minder goed kon vervullen. Maar ook kregen grote banken een voordeel op de kleintjes. Door rigoreus over te bieden kregen de grootste banken wel voldoende geld toegewezen op het lage rentetarief van de ECB, maar kregen de kleintjes vaak veel te weinig of niets.

Vandaar dat de ECB drie weken geleden heeft aangekondigd over te schakelen op een ander systeem. Komende week zal dat voor het eerst in werking treden. De rente is daarbij niet langer een vast gegeven, zoals tot nu toe, maar wordt variabel. Niet langer zullen banken moeten bieden op de hoeveelheid liquiditeiten die ze willen lenen tegen het vaste rentetarief van de ECB, maar vanaf volgende week zullen ze kenbaar moeten maken hoeveel ze willen lenen tegen welke rente.

Op die manier krijgt de ECB een soort van bid-book. Van te voren geeft de centrale bank aan hoeveel liquiditeiten er ongeveer te vergeven zijn, en wat de minimum-rente zal zijn - stel 4,25 procent. Banken tekenen vervolgens op verschillende renteniveaus: tegen 4,25 procent zal er bijvoorbeeld vraag zijn naar 80 miljard aan liquiditeiten, maar tegen 4,26 procent al minder, en tegen 4,30 procent nog minder.

De ECB bekijkt alle biedingen volgens het 'Amerikaanse' systeem. Ze beloont eerst de biedingen tegen het hoogste rentepercentage, dan die tegen 0,01 procent minder enzovoorts, totdat het totaal aan liquiditeiten dat gepland was, vergeven is. De effectieve rente die uiteindelijk wordt gepubliceerd is het gewogen gemiddelde van de toewijzingen en hun bijbehorende rentepercentages.

Het nadeel van dit variabele systeem is dat het de markt onrustig zou kunnen maken, omdat er, in de nog jonge geldmarkt van Euroland, weer een onzekerheid bij is gekomen. Dit is de belangrijkste reden waarom de ECB er tot nu toe niet toe overging.

Het voordeel van het syteem is dat het overbieden sterk wordt teruggedrongen: banken kijken wel uit om te veel geld te krijgen tegen een te hoge rente. Een verschil van 0,01 procent (een basispunt) maakt op de geldmarkt, waar de marges dun zijn, heel wat uit.

Zo krijgt Europa vanaf dinsdag, als de toewijzing op de varabele tenderprocedure bekend wordt, een variabele 'refi'-rente. En is het Nina Brink-effect hopelijk uit de Europese geldmarkt verdwenen.

( a d v e r t e n t i e s )