'Sommigen in Hongkong zien spoken'

Onder leiding van eerste minister Anson Chan Fang On-sang experimenteert Honkong met het Chinese model van 'één land, twee systemen'. Begin volgende week is ze in Nederland.

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN

HONGKONG, 17 JUNI. Bijna drie jaar na de overdracht aan China kampt de voormalige Britse kroonkolonie Hongkong nog altijd met veel negatieve publiciteit. Hongkong is welvarend, heeft een goed onderwijsstelsel, beschermt de vrijheid van meningsuiting en beschikt binnen de ondemocratische begrenzingen van zijn grondwet over een steeds mondiger democratie. Maar de mensen die vechten voor grotere politieke vrijheid vormen een kleine minderheid. Zij staan onder druk van invloedrijke tycoons - de schatrijke ondernemers die geloven dat uitbereiding van democratie leidt tot economisch verval. Volgens eerste de minister van Hongkong, Chief Secretary Anson Chan Fang On-sang, leidt Hongkong aan kinderziekten.

"Mensen vormen hun mening over Hongkong op grond van het nieuws van de dag. En vaak wanneer Hongkong in het nieuws is, gaat het over controversiële onderwerpen: het rechtsstelsel, de mensenrechten of de vermeende inmenging door centrale regering (in Peking)", zegt Anson Chan Fang On-sang. "Ik wil in Europa aantal misverstanden over Hongkong uit de weg te nemen. Daarnaast wil ik de banden tussen Nederland en Hongkong versterken. We hebben veel overeenkomsten: we bieden beiden toegang tot een grote markt in het achterland en onze economieën steunen op dezelfde fundamenten."

Waarom is het imago van Hongkong zo slecht?

"We hebben in het verleden nooit een geschreven grondwet gehad. Die hebben we nu in de vorm van de Basis Wet. Maar dat is niet alleen de grondwet van Hongkong, de Basis Wet maakt ook deel uit van de nationale (Chinese) wetgeving. In iedere land kan de interpretatie van de grondwet aanleiding zijn tot twist. Binnen de eigenaardige structuur waarvan Hong Kong deel uit maakt - we hebben te maken met twee compleet verschillende systemen, het één kapitalistisch, het ander socialistisch - is het weinig opmerkelijk dat we onze weg drie jaar na de overdracht nog moeten vinden. We zullen met name moeten uitzoeken op welke punten het Britse gewoonterecht (common law) van Hongkong ingrijpt op het burgerlijk recht van China."

"Toch is vrijwel iedereen het erover eens dat de afgelopen drie jaar tamelijk vlekkeloos zijn verlopen. Peking heeft zich strikt afzijdig gehouden van Hongkongs aangelegenheden. Maar bij sommigen bestaat een fundamentele argwaan tegenover Peking. Men vindt het verdacht dat het goed gaat - het is haast te mooi om waar te zijn. De mensen vermoeden dat er van alles achter de schermen gebeurt, dat Peking feitelijk de touwtjes in handen heeft."

Sommige economen geloven dat het politieke systeem van Hongkong de economische groei tegenwerkt. Rijke ondernemers in Hongkong zijn het daar niet mee eens, zij geloven juist dat de democratie de economie in gevaar brengt.

"Het is waar dat binnen de gemeenschap in Hongkong, en dan bedoel ik met name de ondernemers en intellectuelen, grote verdeeldheid bestaat over hoe snel volledige directe verkiezingen moet worden ingevoerd. In de Basis Wet is sprake van een agenda voor de geleidelijke invoering van algemeen kiesrecht voor alle parlementszetels. (Momenteel worden twintig van de zestig parlementsleden direct gekozen, red.) In 2007 kunnen de kiesgerechtigden in Hongkong beslissen of en wanneer het parlement volledig rechtstreeks gekozen moet worden. De meningen lopen uiteen. Sommige mensen zijn voorstander van volledige directe verkiezingen. Anderen vrezen dat directe verkiezingen Hongkong zullen doen veranderen in een welvaartsstaat en dat al het gemeenschapsgeld op zal gaan aan sociale voorzieningen. Zij vrezen dat de economische groei zal lijden onder de uitbereiding van het kiesrecht."

Het is geen verrassing dat juist de schatrijke ondernemers zich verzetten tegen de invoering van een welvaartsstaat?

"Het is waar dat ondernemers vaak erg conservatief zijn. Zij zien de afgelopen 156 jaar onder Britse bestuur als het bewijs dat Hongkong ook zonder een democratie in staat is te floreren."

Het direct gekozen parlementslid Christine Loh kondigde onlangs aan het parlement te verlaten omdat het "tandeloos" is. U heeft haar argumenten van de hand gewezen, heeft u geen begrip voor haar zorgen?

"Ik begrijp die zorgen wel. En ik geef toe dat het huidige parlement op de lange duur onhoudbaar is want de regering heeft er geen enkele stem. Er is geen mogelijkheid voor het electoraat een regeringspartij te kiezen. De leden van het parlement zijn gefrustreerd omdat zij niet het idee hebben in de macht te delen, en de regering heeft het buitengewoon moeilijk omdat zij geen stem heeft in het parlement. Het is in die zin opmerkelijk hoeveel van onze plannen we hebben weten door te drukken."

Onder de indirect gekozen parlementsleden die de beroepsgroepen vertegenwoordigen (functional constituencies) bestaat de angst dat zij bij directe verkiezingen hun zetel zullen verliezen. Waarom beginnen zij geen politieke partijen, opdat ze tenminste weten hoe de vlag erbij hangt?

"Politieke partijen zijn relatief nieuw in Hongkong. Sommigen beweren dan ook dat er eerst volwassen partijen moeten zijn alvorens een volledig direct gekozen parlement kan worden ingevoerd."

Volgens opiniepeilingen neemt de politieke interesse van het toch al matig geïnteresseerde electoraat af. Hoe komt dat?

"De mensen hebben gezien dat Peking zich na de overdracht aan de afspraken heeft gehouden. Doemscenario's zijn niet uitgekomen en de angst was ongegrond. Bovendien heeft de financiële crisis in Azië de bevolking doordrongen van belangrijke problemen die directe invloed hebben op hun leven. Ze hebben zorgen over het behoud van hun banen en behuizing. Constitutionele hervormingen hebben niet de aandacht van de meeste mensen. De politieke partijen lijken zich hier niet van bewust. Er is geen partij die de overgrote steun heeft van de gemeenschap en het is wenselijk dat de politieke partijen hun eigen positie eens onder de loep nemen."

Uw kabinet heeft onlangs het principe van één-China onderstreept en de discussie aangezwengeld over de invoering van een wet die subversiviteit moet tegen gaan (Artikel 23) aangezwengeld. Beide zaken zijn zeer omstreden. Waarom zoekt u de confrontatie?

"In een vrije samenleving kun je niet voorkomen dat er mensen zijn die het belang van Artikel 23 onder de aandacht willen brengen. We moeten niet overgevoelig zijn. Mensen die een open en pluralistische maatschappij voorstaan, zien spoken wanneer uiteenlopende meningen niet overeenstemmen met die van henzelf. Er mag ook niet de indruk bestaan dat sommige van die uitspraken op aandringen van Peking zijn gemaakt. Ik kan met zekerheid zeggen dat Peking zich nog nooit heeft gemengd in de besluitvorming van de regering of het parlement."

( a d v e r t e n t i e s )