Het begon op 'Derde Woensdag' en eindigt met een groot Kamerdebat dat morgen begint: een nieuwe stijl van verantwoorden.

Door onze redacteuren GIJSBERT VAN ES en EGBERT KALSE

DEN HAAG, 14 JUNI. "Ik twijfel er niet aan dat het een jaarlijks hoogtepunt wordt", zegt Tweede-Kamerlid Kees Vendrik (GroenLinks). , ,Helaas begint het met een dieptepunt. Het is niet anders."

De fractieleiders in de Tweede Kamer debatteren morgen voor de eerste keer met premier Kok en minister Zalm (Financiën) over de prestaties van het kabinet in het afgelopen jaar. In de Kamer wordt veel verwacht van deze 'tegenhanger' van Prinsjesdag. Maar de beloftes zijn nog verre van ingelost.

Kamerleden spreken vergoeilijkend van "een leerproces". De afgelopen weken, waarin jaarverslagen van departementen in Kamercommissies zijn besproken, hebben al een aantal harde lessen opgeleverd. Kamerlid Henk de Haan (CDA), lid van een Kamercommissie die de nieuwe wijze van verantwoording heeft voorbereid, is teleurgesteld: "Zowel de Kamer als de regering heeft er een potje van gemaakt", vindt hij. De Kamer heeft niet de goede vragen gesteld: noch van tevoren, noch in de debatten. En de regering heeft zich er te makkelijk vanaf gemaakt. Vendrik: "Ze hebben wat oude bestandjes met cijfers opgezocht, op een schijfje gezet en doorgestuurd. Ik maak me geen illusies, zo gaat dat gewoon." De Haan: "Als je eens wist hoeveel moeite het heeft gekost om premier Kok morgen naar de Kamer te laten komen. Hij voelde er aanvankelijk niets voor om als schietschijf voor al zijn ministers te dienen. Voor de nieuwe procedure is dat funest."

Commissievoorzitter Jan van Zijl (PvdA) neemt het minder zwaar op: "Dit is een zaak van vallen en opstaan." Een nieuwe mentaliteit moet groeien, meent Van Zijl: "Niet van coalitie tegenover oppositie, maar van Kamer tegenover regering." Een licht gevoel van teleurstelling over de afgelopen weken kan Van Zijl hierbij niet onderdrukken: "Mijn eigen fractie heeft veel werk gemaakt van het beoordelen van de verantwoording, maar diverse bijdragen van oppositiefracties vallen mij nogal tegen. Het is ook zwoegen: al die rapporten lezen, echt je huiswerk doen. De Kamer had daar, gemiddeld genomen, veel meer werk van kunnen maken."

VVD'er Clemens Cornielje heeft gemerkt dat veel Kamerleden nog niet weten hoe ze met hun nieuwe taak moeten omgaan. "Diverse fractiegenoten zijn met een stapel papier bij mij binnengestapt met de vraag: wat moet ik hiermee, hoe pak ik dit aan? Voor velen is het een kwestie van wennen." CDA'er De Haan vult aan: "Het is natuurlijk ook gewoon pokkewerk, zo'n nacalculatie." Diverse Kamerleden tonen zich geïrriteerd dat de staf van de Commissie voor de Rijksuitgaven geen assistentie heeft mogen verlenen aan Kamerfracties. Het presidium van de Kamer heeft dit verboden, omdat de verantwoording niet te technisch en vooral politiek moest worden. Van Walsem (D66): "Dat moet volgend jaar echt anders. Je kunt pas een politiek debat voeren als je de stukken hebt begrepen. De Commissie voor de Rijksuitgaven heeft de afgelopen weken een cursus aan Kamerleden en medewerkers gegeven over de nieuwe opzet van begrotingen. Daar zijn 150 mensen op afgekomen."

Volgens De Haan mist de Kamer nu nog de slagkracht om echt iets met de jaarverslagen te kunnen doen. "We hebben te weinig medewerkers om die berg informatie goed te doorzien", zegt hij. Dat de fractievoorzitters nu pleiten voor een onderzoeksbureau van de Kamer is volgens Kamerleden dringende noodzaak. Van Walsem: "Departementen hebben honderden ambtenaren die hieraan werken. Wij moeten het elk met één medewerker zien te snappen."

Vendrik stelt dat, wil de verantwoording echt iets voorstellen, naast de departementale gegevens ook veel meer gebruik moet worden gemaakt van gegevens van derden. Vakbonden, banken, maatschappelijke organisaties en bedrijven zouden ook hun steentje moeten bijdragen aan de verantwoording, meent hij. " Vorige week verscheen het rapport van de Inspectie Volksgezondheid over 1999. Dit bevat explosief materiaal, waarop minister Borst in haar verantwoording niet is ingegaan. Daar komen we morgen op terug."

Het eerste verantwoordingsdebat begint morgen met de 'eerste termijn' van de Kamer en het kabinet. Het debat wordt volgende week donderdag afgerond, nadat een dag eerder is gedebatteerd over de verdeling van de uitgavenmeevallers in 2000 en 2001. Verleden en toekomst worden de volgende dag samengevoegd in een gecombineerd debat over zowel de verantwoording als de zogenoemde Voorjaarsnota

( a d v e r t e n t i e s )