Zeg, ik ben Superman niet

De jongste generatie Neder- rappers klinkt zwoel en romantisch, en ook hun teksten worden steeds zachtmoediger. "Rappers hadden vroeger te veel praatjes. Dat was grote bekken-rap."

door Hester Carvalho

Fabian Dasburg rijdt zijn vrachtwagen door Rotterdam-Zuid. Achterin zit een betonmolen en een flinke voorraad beton die moet worden rondgebracht, vertelt Dasburg over zijn dagelijkse werk. Hij zet radio- 3 aan. "Hè, weer die commerciële shit", zegt hij tegen zichzelf, terwijl hij zijn wagen de A4 opdraait. "Wat moet ik met de Vengaboys. Het wordt tijd dat ze ònze single eens gaan draaien. Geen Bitches Meer!" En hij rijmt voor zich uit: 'Ik had een voorgevoel: Yo, dit zit niet pluis/ Ik ging even weg en kwam daarna weer thuis/ Ik had haar betrapt en omdat die shit niet hoorde/ moest ik die neger in mijn bed en m'n vrouw vermoorden'.

Hij gaat van Pernis naar Spijkenisse. Stapt af en toe uit om het beton te malen. Terwijl de molen draait, malen de woorden door zijn hoofd, vertelt hij: 'oren, metaforen/ sollen, grollen, dollen'. Hij stort het beton, stapt weer in zijn auto en rijdt verder: 'Hoppers, toppers/ maniakken, kwakken'. Zijn mobiele telefoon piept. Platenmaatschappij Djax belt om te vertellen dat de cd klaar is, en over een paar weken in de winkel ligt.

Dasburg rijdt over de Maas en ziet een andere toekomst voor zich. Geen beroepsmilitair, geen vrachtwagenchauffeur, geen Fabian Dasburg meer - maar een leven als Das, rapper van de Gekste N.U.A. (spreek uit 'Gekste Ennua'). Oftewel de Gekste Negers Uit Amsterdam. Want Das woont dan wel in Rotterdam, zijn roots liggen in Osdorp, Amsterdam. En bij Amsterdam zal het niet blijven. De Gekste Negers zijn klaar voor de rest van het land. Maar nu eerst die wagen ergens kwijtraken.

De debuut-cd heet Een demon-struktie en laat horen waar Das en zijn muzikanten zich de afgelopen jaren mee bezig hebben gehouden. Niet alleen wat betreft muziek maken, maar ook wat er verder zo in hun leven speelde. Er waren familie-perikelen, party's en lastige meiden, vandaar de tekst van Geen Bitches Meer. Das is geen nieuweling in de Nederlandse rap. Zijn eerste cd maakte hij in 1995 onder de naam Das de Rijmmaniak met de Seedorf Posse, maten uit de kazerne in Seedorf waar hij als militair gelegerd was. Toen die groep uit elkaar was gevallen bedacht hij dat zijn broer Extreme en neef Quic ook in de beat-business zaten, dus een nieuwe Posse was snel gevormd.

Hoekige bassen

De instrumentaties die Quic en Extreme voor de debuut-cd maakten zijn zwoel en vol, op het symfonische af. Daarmee sluiten de 'beats' (in rapkringen spreekt men van 'beats' omdat ritmes het belangrijkst zijn), precies aan bij de laatste ontwikkelingen in de Nederrap. Hier heeft een bombastisch soort funk zijn entree gemaakt: zware hoekige bassen gecombineerd met samples van klassieke strijkers, die zich stotterend naar de woorden voegen. Wegbereiders van deze stijl zijn de Amsterdamse Spookrijders. Zij onderscheiden zich daarmee niet alleen van de Amerikaanse voorbeelden, maar ook van de eerste generatie groepen die in het Nederlands rapten.

Vergeleken bij de stijl van de 'oude' rapcrews - Osdorp Posse, White Wolf en Dr. Doom - is de nieuwe aanpak gesoigneerder. De eerste generatie klonk rauw en monotoon, en concentreerde zich nadrukkelijk op de rhymes (teksten), alsof ze de legitimiteit van rappen in het Nederlands wilden benadrukken. Maar als seks en woede de twee pijlers van hiphop zijn, is de Nederlandstalige variant inmiddels geëvolueerd van een fascinatie voor geweld naar een voor seks - ook muzikaal. Men klinkt nu uitgesproken zwoel, en, dankzij de vele gesamplede strijkers, op een dwingende manier romantisch.

Na het pionierswerk van de Osdorp Posse is de Nederlandstalige rapscene de afgelopen vijf jaar onstuimig gegroeid. Verschillende steden hebben hun eigen scenes: in Heerhugowaard zijn dat White Wolf, Lijkenpikkers en H2O; in Utrecht Braaf en Vaardigheid, Rotterdam heeft Def Rhymz, en Amsterdam onder anderen Yukkie B., Maniac en Brainpower. Nederrap kreeg ook commercieel succes. Extince had met zijn single Spraakwater als eerste een hit, begin 1996. De Spookrijders stonden vorig jaar in de hitlijsten met Klokkenluiders, Def Rhymz haalde nummer 1 met Doekoe, een lofzang op geld, en de Osdorp Posse heeft op dit moment zijn eerste hitsingle, Origineel Amsterdams.

Volgens Das, Quic (geboren als Lugeretzio Trustfull) en Extreme (Maurizio Trustfull), op een avond in het Vondelpark in Amsterdam, haalt het niveau van de muziek tegenwoordig eindelijk dat van de teksten. "Rappers hadden vroeger te veel praatjes voor wat ze deden", zegt Das. "Dat was grote bekken-rap. Als ik daar naar luisterde dacht ik: 'Je beweert dat je goed en heftig bent. Dus koop ik je cd, maar dan wil ik ook wel uit mijn dak gaan. Dat lukte ze niet. Extince heeft daar verandering in gebracht."

Behalve 'grote bekken-rap' bestaat er volgens Das ook zoiets als 'bitches-rap'; over vrouwen. Das weet goed wat zijn achterban van hem wil: "Veel jongens houden van ruige teksten over bitches. En ik ook! Daarom hebben we voor de cd iets gemaakt wat we zelf het 'bitches- kwartier' noemen, vijftien minuten om de jongens aan hun trekken te laten komen." Afgezien van de bitches-teksten schrijft Das, zoals hij zelf zegt, ook 'intellectuele rijmpjes' en 'advies-rijm'. Hij pakt een boek uit zijn tas, waar in schoonschrift allerlei invallen en halve coupletten staan opgetekend. "Het leven is nu eenmaal meer dan bitches alleen. Maar het is wel lekker." 'Zingen over de mooie dingen van het leven', noemt Def Rhymz (Dennis Bouwma), bekend van de singles Doekoe en Ziek, dat. Hij zit in een Amsterdams hotel om te vertellen over zijn debuut-cd, die eindelijk, na bijna twintig jaar rappen, een dezer dagen verschijnt. De mooie dingen zijn volgens Rhymz seks, vrouwen en hijzelf. Zijn debuut-cd heet niet voor niets De Goeiste - dat slaat op hem. Def Rhymz, geboren uit een Surinaamse moeder en een Marokkaanse vader, rapt deels in sranang tongo en omlijst zijn praatjes met zangerige koortjes en elementen van Latin- muziek. Als hij niet zichzelf en de vrouwen bezingt, verliest hij zich in een kinderlijk soort humor, over winden laten en poep-aan-je-schoen.

Zelfoverschatting hoort bij rap. Waar rockmuzikanten graag zwelgen in zelfbeklag en onzekerheid, weten rappers zich altijd de goeiste, de grootste, de beste, de snelste. Braggin' 'n' boastin noemen ze dat. Het is fijn om te doen, zeggen de Nederlandse rappers. Want waar elders kun je jezelf ongestraft de lucht in steken? In de laatste single van de Spookrijders, Ik ben de Man, verkondigen Clyde Lowell en Stefan Kuil om beurten hun verdiensten als man en rapper. 'Ik ben de man vanaf de dag dat ik het levenslicht mocht aanschouwen/ als mijn shit een vrouw was zou ik ter plekke met haar trouwen. [...] Ik ben de mentale stripper, tramglipper, Beattripper/ de zes keer op een dag wipper/ de nooit portierstipper.'Volgens Gertjan Mulder, alias Brainpower, is dit soort teksten een manier om 'van niets iets te maken'. Hij noemt het de 'essentie van de rap'. "Daaruit is hiphop begin jaren zeventig ontstaan", zegt Brainpower. "Had je geen geld voor instrumenten? Dan liet je je begeleiden door een dj die twee platen door elkaar heen mixte. En daarbij stond de rapper net zo hard van niets iets te maken. Híj moest zo ongeveer in zijn eentje het feest gaande houden. Dan ga je niet zeggen 'Ik ben een kamerplantje en kots me maar uit'. Nee, je bouwt een toer."

Opscheppen

Van Brainpower moet de eerste cd nog verschijnen. Hij heeft het afgelopen jaar samengewerkt met Doe Maar aan nummers voor de cd Klaar, en rapte mee met de Spookrijders op hun Klokkenluiders van Amsterdam. Op de onlangs verschenen compilatie Alle Dertien Dope, met de laatste lichting Nederrap, staat zijn nummer Haat? Daarin varieert hij dubbelzinnig op het onderwerp haat, en 'dist' (dissen is denigrerend praten) zijn rapbroeders op een humoristische manier. Want hoe hartstochtelijk er ook wordt opgeschept, het moet om te lachen blijven, vindt Brainpower.

Bij de Spookrijders zijn ze er onderling niet over uit hoe serieus hun braggin' 'n' boastin' genomen moet worden. Dat blijkt tijdens een gesprek met Clyde Lowell en Stefan Kuil. Over Ik ben de Man zegt Kuil: "Ik zorg voor een grappige ondertoon, maar ik meen het wel." Lowell: "Ik niet, man. Als ik alles zou menen wat ik daar zeg, was ik Superman. Het is voor mij niet serieus. " Kuil: "Ik denk van wel, als je teksten schrijft komen al je verborgen ideeën naar buiten. Rap verbloemt niets."

Nederlandse rappers zijn op verschillende manieren trouw aan de oorsprong van rap. Zo treden ze ook nog altijd op met een DAT-tape (of een dj die de platen draait) in plaats van muzikanten. Hoewel Amerikaanse rappers als The Roots en Common tegenwoordig met voltallige bands te zien zijn, houden de Nederlanders het sober. Stefan Kuil moet er niet aan denken om met live-muzikanten te spelen: "Dan moet je oefenen."

Afgelopen 5 mei traden de Spookrijders op tijdens een bevrijdingsfestival in Almere. Ze stonden geprogrammeerd na de Haagse grunge-band Kane en vóór de pop van Abel. Lowell, Kuil en beat-creator Cliften Nille hebben niets dan hun stem en lichaam om in de strijd te werpen. Maar ze vullen het podium moeiteloos. Springend en zwetend sporen ze het publiek aan tot bewegen - terwijl ze het rappen als een estafettestokje van elkaar overnemen. Tegen het eind van het optreden komt Def Rhymz erbij. Hij roept wat onduidelijks in de microfoon en laat, lopend op zijn handen, het publiek zijn blote billen zien.

Maar hoe trouw de Nederrappers ook aan de vroege, Amerikaanse voorbeelden zijn (de groepsnaam van de Gekste N.U.A. is op zichzelf al een saluut aan hun helden van N.W.A - Niggers With Attitude, het trio uit LA dat eind jaren tachtig populair was), de nieuwe 'symfonische' stijl is authentiek Nederlands. Puff Daddy mag dan een overdosis strijkers in zijn platen mixen, hij doet het te simplistisch. "Ik bewerk mijn samples tot de oorsprong nauwelijks meer te herkennen is", zegt Quic van de Gekste N.U.A.. Quic koopt platen in de klassieke zaken en haalt ze door allerlei machines - zo grondig dat Bach of al die Japanse componisten waar hij een voorkeur voor heeft, zichzelf niet meer zouden terugkennen en Ludwig van Beethoven Ludwig B. is geworden.

Bewerken

Cliften Nille, van Spookrijders, vertelt aan niemand waar hij zijn muziek vandaan heeft, maar iedere baslijn, iedere drumbeat is oorspronkelijk van anderen. Bij bestudering van hun cd-hoesjes valt op dat er, anders dan bij Amerikaanse artiesten, niet aan 'clearance' wordt gedaan (het verantwoorden en eventueel afkopen van samples). "Als je maar genoeg bewerkt dan hoeft dat niet." Voor Nille en Quic geeft de combinatie van hiphopbeats en 'klassieke' elementen de mogelijkheid iets anders te doen binnen de rap, want het genre was toe aan nieuwe ideeën.

Voor de Nederlanders was rappen in onze moerstaal de eerste stap, en nu volgt de muzikale omlijsting. De Nederlandse rapscene is 'professioneler' geworden, zegt Clyde van Spookrijders. Bij singles worden inmiddels ook videoclips gemaakt, en de verschillende groepen treden door het hele land vaak op. De Nederlandse rappers werken bovendien regelmatig samen en zijn onderling loyaal - afgezien van de eeuwigdurende rancune van Def P van Osdorp Posse jegens iedereen die hij 'commercieel' noemt.

De grappigste videoclip van afgelopen jaar was die waarin de drie leden van Spookrijders vermomd als dreigend kijkende politieagenten door Amsterdam reden. De clip was een verwijzing naar de gebeurtenissen van vorig jaar zomer, toen tijdens een optreden van de Spookrijders op het Mercatorplein (in Amsterdam-West) gevechten tussen politie en jongeren uitbraken. Volgens de politie hadden de Spookrijders de menigte opgehitst. De groepsleden hadden 'Fuck the police' geroepen (een kreet die alweer een citaat was, van N.W.A.), en twintig minuten later braken de vechtpartijen uit.

"De rechter heeft Clyde opgelegd dat hij de komende twee jaar niet mag opruien", zegt Stefan Kuil verontwaardigd. Clyde Lowell: "We werden afgeschilderd als de antichrist. Alsof we een anarchistisch punkbandje zijn. Terwijl Stefan voor het eerst zijn kinderen bij zich had. Dan ga je toch niet een rel ontketenen?"

Al maakte de Osdorp Posse ooit furore met hun vertalingen van de gewelddadige teksten van Amerikaanse voorbeelden (met veel 'moederneukers' en 'moordenaars') inmiddels hoeft rap in Nederland het niet meer van geweld te hebben. Eerder van een tongue in cheek- soort intellectualisme. De rappers gebruiken samples uit verantwoorde kinderprogramma's en noemen graag iemand als Gerard Reve als voorbeeld. En niet voor niets kreeg het nummer Haat? van Brainpower een vraagteken mee. De Spookrijders bekennen zelfs dat ze hun debuut-cd, De Echte Shit (1997), beter vinden dan zijn opvolger Klokkenluiders van Amsterdam, omdat die eerste persoonlijker en eerlijker teksten had. Ook de nieuwkomers van de Gekste Negers uit Amsterdam passen in de zachtmoedigheidstrend. Afgezien van het ruigere bitches-kwartier, is hun toon steeds vriendelijk. Een van hoogtepunten op de cd is het nummer Laat Je Liefde Zien. Daarin rappen ze uit volle borst: 'Laat je liefde zien/ als je respect verdient/ Laat je liefde zien/ was je eerst een vijand dan ben je nu een vriend!'

Def Rhymz en de Spookrijders treden op tijdens Pinkpop, op zondag 11 juni. 'Een demon-struktie' van De Gekste N.U.A verschijnt deze maand bij Djax. De cd's van de Spookrijders zijn ook verschenen bij Djax. 'De Goeiste' van Def Rhymz is uitgebracht door Virgin. 'Alle Dertien Dope' is verschenen bij Top Notch/Virgin.

Archief CS

( a d v e r t e n t i e s )