Midden in de rivier of aan de oever? Suriname en Guyana zijn het nooit eens geweest over de precieze grens tussen beide landen, maar nu hebben ze er - bijna slaande - ruzie over. Aanleiding: een veelbelovende olieboring in het grensgebied.

Door onze redacteur COEN VAN ZWOL

ROTTERDAM, 7 JUNI. Zes nieuwe patrouillebootjes, twee vliegtuigen, twee gevechtshelikopters, dat lijkt de Guyaanse krant Stabroek News wel het minste dat Guyana nodig heeft tegen "Surinaamse kanonneerboot- agressie". De Guyaanse regering zal niet schromen "militaire actie tegen Suriname te ondernemen". In Suriname liet legerleider Glenn Sedney zaterdag al weten dat "wij tegen elke prijs ons grondgebied zullen beschermen."

Een oud grensgeschil tussen Guyana en Suriname, dat door de voormalige kolonisators Groot-Brittannië en Nederland nooit werd opgelost, is dit weekeind weer opgelaaid. Ligt de grens tussen beide landen op de Surinaamse oever van de Corantijn-rivier (Guyana) of in het midden van de vaargeul (Suriname)? Een zeer relevante vraag nu het Canadese bedrijf CGX Energy dit weekeind wilde beginnen met een proefboring in de kustwateren voor de monding van de Corantijn-rivier.

In juni 1998 gaf Guyana het Canadese bedrijf CGX Energy een concessie om olie te boren bij de Corantijn-rivier, waar twee veelbelovende olievelden liggen. Vorige week werd het boorplatform C.E. Thornton van Trinidad naar het gebied gesleept. Dat ontging een Surinaams patrouillevliegtuig niet. Vrijdagavond, toen de Canadese bemanning voorbereidingen trof om de eerste proefboring te verrichten, stoomden twee Surinaamse patrouillebootjes op naar het platform en eisten dat de Canadezen binnen twaalf uur vertrokken. Als daaraan geen gehoor was gegeven, zo zei legerleider Glenn Sedney achteraf, was 'fase twee' ingegaan. Wat dat inhield, vertelde Sedney niet. Maar het klonk dreigend. De Guyaanse vloot - enkele patrouillebootjes - was op hetzelfde moment elders bezig een 'massale invasie' van tien Venezolaanse vissersbootjes in Guyaans kustwater te pareren. De Canadezen pakten hun biezen en hebben het boorplatform nu 47 kilometer verderop geparkeerd.

Daarmee is het eerste serieuze grensincident tussen Guyana en Suriname sinds 1969 een feit. Toen raakten beide landen slaags over een ander betwist gebied: de New River-driehoek, een groot stuk jungle in het zuidwesten. In de chaotische eerste jaren na de onafhankelijkheid van Guyana (1966) had Suriname dit gebied in handen. In augustus 1969 veroverde het leger van Guyana de driehoek in 'Operatie Climax'. Er vielen schoten, maar geen doden of gewonden. Daarop volgden een serie geschillen over visrechten, waarbij over en weer bootjes werden geconfisceerd. Het duurde tot 1979 voordat Suriname en Guyana weer diplomatieke banden aanknoopten. Maar nu voor de kust van Suriname en Guyana grote oliereserves worden vermoed - Suriname heeft concessies voor haar kustwateren vergeven aan een consortium waarvan onder meer Shell deel uitmaakt - is het logisch dat de kwestie weer oplaait. Guyana maakt zich zorgen. Het land heeft namelijk niet alleen een grensgeschil met Suriname; al sinds 1839 eist het andere buurland Venezuela het gebied ten westen van de Essequibo-rivier op, bijna tweederde van het Guyaanse grondgebied. Deze sluimerende kwestie werd recentelijk door de Venezolaanse president Hugo Chávez actueel gemaakt. De aanleiding vormde het Guyaanse voornemen een raketlanceerbasis in dit gebied te gunnen aan een Amerikaans bedrijf. Niet acceptabel, liet Chávez in ongewoon krachtige bewoordingen weten.

Voor veel Guyanezen is het duidelijk: Venezuela en Suriname zweren weer samen tegen Guyana. Dit is dus geen moment om concessies te doen. "Er is een verontrustende samenhang in het verdedigen van de territoriale claims door onze buren. In de regel volgt Suriname Venezuela, en trekken de landen samen op in tijden van grote stress voor Guyana", schreef de Guyaanse diplomaat Cedric L. Joseph in een analyse van vroegere grensgeschillen.

En er is sprake van 'grote stress' in Guyana. De kloof tussen creolen (die de oppositiepartij PNC steunen) en hindostanen (die de regeringspartij PPP steunen) is sinds de gewelddadig verlopen verkiezingen van 1997 dieper dan ooit. De PPP-regering heeft het - vooral door creolen bemande - leger van Guyana verwaarloosd, zo luidt een verwijt van de oppositie. Een typische uitwisseling op een website waar Guyanezen over de politiek debatteren: Bushmaster: "Ik roep nu de VS, Engeland, India en alle beschaafde volkeren op ons te helpen in onze strijd van leven en dood tegen de ZWARTE MANIAK van Suriname." (president Wijdenbosch, red.) Rabid: "Waarom India opnemen in de lijst van beschaafde landen? Waar stilzwijgend steun wordt gegeven aan het vermoorden van meisjes-baby's? Waar weduwes worden verbrand?" Een derde deelnemer verzucht dat een zo diep verdeeld land als Guyana "rijp is voor de pluk". (www.guyana.org) Ook in Suriname laait de passie op. De Nieuw Front-partij SPA eiste gisteren een "eind aan de Guyaanse agressie". Die schrijft de partij toe aan al te grote meegaandheid van de Nederlandse koloniale heerser. Deze slappe houding zou zijn voortgezet door alle Surinaamse regeringen tot en met de regering-Wijdenbosch. Diens passiviteit bracht de Guyaanse regering op het idee dat er straffeloos naar olie kon worden geboord op 'Surinaams grondgebied'. De regering-Wijdenbosch toonde deze week echter aan al sinds begin mei in druk diplomatiek verkeer te staan met Guyana over de kwestie van de olieboringen.

Gisteren hebben Suriname en Guyana in Trinidad nieuw overleg geopend over de grenskwestie. Eerder kwamen de partijen al overeen een gezamenlijke commissie op te richten om de zaak op te lossen, maar die heeft weinig bereikt. Een militaire confrontatie lijkt op korte termijn onwaarschijnlijk. Een oplossing evenmin.

( a d v e r t e n t i e s )