NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

Maarten Huygen
Eén van de mooiste filmscènes vind ik het slot van De Tovenaar van Oz. Het boerenmeisje Dorothy heeft het paleis van de tovenaar bereikt met Ketelbinkie, de Leeuw en de Vogelverschrikker en ziet een reuzenmonster vervaarlijk stoom blazen en haar met galmende stem vermanen om weg te blijven.

Maar als ze dan toch verder doordringt, stuit ze op een soort kledingpashokje en als ze het gordijntje opentrekt, staat daar een klein mannetje aan de handels te trekken en zijn stem tot orkaankracht te versterken en dat is de tovenaar van Oz. Betrapt. De Tovenaar van Oz was een karikatuur van een inmiddels vergeten Amerikaans redenaar-politicus van rond 1900. Er zijn er in de twintigste eeuw veel gevolgd die ter mobilisatie van miljoenen gebruik maakten van moderne communicatietechnieken maar hun tijdperk is voorbij. De mensen lopen niet meer massaal achter een volksmenner aan. De moderne tovenaar is een mediamagnaat, een amusementskoning, die zonder de staat rijk en machtig is geworden met het creëren van illusies voor de massa. Vuurwerkmaker is op kleinere schaal ook zo'n beroep dat tot voor kort in opkomst was. Gefascineerd heb ik gekeken naar de anderhalf uur durende feestelijke terugblik op de loopbaan van Joop van den Ende in TV- show. Een diepte-interview was het niet, maar Ivo Niehe is thuis in deze wereld en stipte belangrijke momenten en kwesties aan met welgekozen beeldfragmenten. Aan bod kwamen Van den Endes arme, katholieke jeugd in Amsterdam-Oost, zijn honger naar acceptatie, ook in de cultureel correcte wereld, zijn theatrale woede-uitbarstingen en zijn vele mislukkingen. Een verzekeringsagent die ook wel eens zelf optrad als buikspreker en goochelaar, hij kreeg twee feestwinkels met goochelspullen en dan kwam zijn belangenbehartiging voor André van Duin. "Ik heb altijd gedacht, zo arm wil ik niet zijn. Dat zal mij niet gebeuren", zei hij over zijn jeugd. In een fragment zag ik hem een minuut lang het spoelmechanisme van een wc testen. Op en neer, op en neer met de knop. Toen kwam hij uit het hok en zei hij: "Hier loopt iets niet door. Als je straks 100 mensen krijgt, heb je een overstroming." En dan met een verbeten, beschuldigende blik aan zijn medewerker: "Die moet je vóór zijn." Het leek wel of de vloed uit één kapotte wc het ganse imperium met zich mee kon sleuren. Ik zag hem ook het publiek in zijn pretfabriek met grote armgebaren tot juichen en klappen dwingen. Dat deed hij dus zelf. Nu heeft hij zich met verdubbelde bloeddruk teruggetrokken uit de televisie en doet hij alleen nog theater. Van den Ende is geen kleine tovenaar - dat was die Amerikaanse redenaar ook niet - maar een grof gebouwde man. Hij zat er rusteloos en bewogen bij, gisteren. Niehe heeft ook een eigen productiebedrijf maar hij is een bekend presentator voor de publieke televisie die zijn activiteiten heeft geprivatiseerd. Zijn inkomen heeft nooit gevaar gelopen, want hij blijft een man van de TROS. Van den Ende bezat geen eigen tv-roem maar alleen zijn contracten met beroemde artiesten, die hij als een Cyrano achter de schermen regisseerde en hij heeft zijn bedrijf gegrondvest op het bureaucratische onvermogen van het publieke bestel. Hij schiep wat de publieke omroep niet voor elkaar kon krijgen en paste dat ook in het buitenland toe.

Vaak dreigde het gordijntje voor zijn pashokje te scheuren, zodat de peilloze diepte zichtbaar werd van armoede en vergetelheid. Hij herinnerde zich gisteren hoe een woedende Marcel van Dam ("ik zal je kapot maken, jongeman") als VARA-baas in het openbaar een niet-bestaand contract met hem verscheurde. In 1989 nog - na het mislukken van TV10 - had hij een miljoenenschuld en dreigde beslaglegging op zijn huis. In het zicht van de afgrond heeft hij maar met De Mol een wereldproductiebedrijf opgebouwd. In elf jaar megamiljardair maar - zei hij gisteren - het succes was nog niet voldoende. De verbeelding is echt aan de macht gekomen.

( a d v e r t e n t i e s )