CANBERRA, 5 JUNI.Gewapende rebellen hebben vanochtend de macht overgenomen in Honiara, de hoofdstad van de Solomon Eilanden, een eilandgroep in de Grote Oceaan ten noordoosten van Australië. Zij eisen het aftreden van minister- president Bartolomew Ulufa'alu. Voorzover bekend zijn er geen slachtoffers gevallen bij de machtsovername.

Het is de tweede machtsgreep in Melanesië nadat twee weken geleden een gewapende groep mannen het parlement van Fiji, ten zuidoosten van Solomon Eilanden, bezetten. Daar worden nog steeds premier Mahendra Chaudry, enige ministers en dertig parlementariërs gegijzeld.

De actie in de Solomon Eilanden vormt het voorlopig hoogtepunt van 18 maanden etnisch geweld in de ruim 400.000 inwoners tellende archipelstaat waarbij inmiddels 60 mensen het leven hebben verloren. Oorzaak van het geweld is het verzet van inwoners van het eiland Guadalcanal tegen de toevloed, sinds de Tweede Wereldoorlog, van inwoners van het eiland Malaita. Zij beschuldigen hen van grondroof.

Na de staatsgreep was vandaag de positie van premier Ulufa'alu onduidelijk. De ministeries van Buitenlandse Zaken van Australië en Nieuw Zeeland verklaarden dat de premier werd gegijzeld door mannen van de Malaita Eagles Force, een militie afkomstig van het eiland Malaita. Volgens de website van omroeporganisatie van de Solomon Eilanden zat de premier echter veilig thuis, maar werd hij voor "zijn eigen veiligheid" bewaakt. Ook zou hij al hebben toegestemd in de eis om af treden maar verzocht hebben om het kabinet bijeen te roepen om te praten over de voorwaarden. De website meldt verder dat het openbare leven in Honiara stilligt en dat gewapende mannen patrouilleren nadat zij wapens gestolen hebben uit politiebureaus.

Koloniale erfenis belast Melanesiërs

Na Fiji was er vandaag een staatsgreep in de nabijgelegen Solomon Eilanden. Spanningen tussen etnische groepen over economische mogelijkheden, corruptie en slecht bestuur komen tot uitbarsting.

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 5 JUNI. Achter de witte zandstranden en paradijselijke palmbomen van de tropische eilanden in de Stille Oceaan, zoals die bekend zijn uit de folders van reisbureau's, gaat een weinig idyllische realiteit schuil. Dat besef begint te dagen nadat vanochtend het tweede Melanesische archipelstaatje in twee weken werd opgeschrikt door een machtsgreep. Op de Solomon Eilanden gijzelden manschappen van de Malaita militie de minister-president en andere leden van het kabinet op het hoofdeiland Guadalcanal, terwijl vitale doelen in de hoofdstad Honiara zoals politiebureau's en telecommunicatiecentra werden bezet. Het land was vanochtend vroeg enige uren van de buitenwereld afgesloten. Ondertussen houden de mannen van de failliete zakenman George Speight nog altijd de premier van Fiji, Mahendra Chaudry, en dertig parlementariërs gegijzeld in het parlement. Vorige week nam daar het leger de macht over van de president en sindsdien onderhandelt de legerleider van Fiji met Speight over diens voorwaarden. In Fiji spelen etnische spanningen een rol tussen de oorspronkelijke inwoners van de eilandnatie en Indiërs, die door de Britse koloniale overheid in de negentiende eeuw naar Fiji werden overgebracht om daar in de suikerplantages te werken.

De impasse in Fiji leek vandaag af te stevenen op een gewelddadige ontknoping nadat Speight niet toegaf aan een ultimatum van het legercommandant schout-bij-nacht Frank Bainimarama. Deze heeft geëist dat Speight zijn gijzelaars vrijlaat in ruil voor amnestie. Volgens Bainimarama kan hij onmogelijk ingaan op de eis van Speight om deze op te nemen in een nieuw te vormen kabinet omdat het land in dat geval getroffen zal worden door handelssancties waarmee Australië, Nieuw Zeeland en de EU hebben gedreigd. Het leger heeft al toegegeven aan de belangrijke eisen van Speight zoals het opgeschorten van het in de grondwet verankerde rechten van leden van de Indiase minderheid. In de Solomon Eilanden levert een militie van de oorspronkelijke bewoners van het hoofdeiland Guadalcanal, Isatabu Freedom Movement, al 18 maanden strijd tegen de militie van de nieuwkomers afkomstig van het eiland Malaita, de Malaita Eagle Force. Vorig jaar nog trachtte een voormalig premier van Fiji, Sitiveni Rabuka, tevergeefs een vreedzame oplossing tot stand te brengen op de Solomon Eilanden. Daar was in juni vorig jaar de noodtoestand uitgeroepen nadat inwoners van Guadalcanal slaags waren geraakt met nieuwkomers van het eiland Malaita. Door het geweld sloegen toen tienduizend mensen op de vlucht. Analisten voorspelden vorige week al dat de crisis in Fiji wel eens gevolgen zou kunnen hebben voor omliggende eilandstaten. Behalve in de Solomon Eilanden is ook de situatie in delen van Papua Nieuw Guinea zeer onzeker. Meningsverschillen tussen verschillende van de vele volkeren in dat land zorgen ervoor dat sommige delen van Papua Nieuw Guinea op de rand van anarchie staan.

Ondertussen patrouilleren VN-vredestroepen nog altijd op het tussen Papua Nieuw Guinea en de Solomon Eilanden gelegen Bougainville, waar sinds 1998 een wankele wapenstilstand een eind maakte aan een tien jaar durende afscheidingsoorlog.

Volgens de Nieuw Zeelandse politieke wetenschapper Roderick Alley zijn veel van de problemen waar staten in de Stille Oceaan mee worstelen terug te voeren op poging van de voormalige koloniale overheersers om westerse democratische modellen op te dringen aan traditionele inheemse volkeren. "Er is een verband in termen van koloniale nalatenschap van overheidssystemen waarmee oorsponkelijke culturen worden belast," aldus Alley, "Ondertussen klaagt de inheemse bevolking over het verliezen van land en de verkrachting van hun cultuur en gebruiken." Als bewijs voor zijn stelling wijst hij op Tonga, een van de meer stabiele landen in de regio, waar de koning een minister-president voor het leven heeft aangesteld. Etnische spanningen zijn slechts een onderdeel van de mix die tot onvrede leidt in al deze landen, volgen Alley. Corruptie en slecht bestuur zijn ook elementen die bijvoorbeeld in Samoa en Vanuatu voor spanningen zorgen.

( a d v e r t e n t i e s )