NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
Voetbal is oorlog, zei Rinus Michels bij wijze van spreken. In het voormalig Joegoslavië was voetbal de opmaat tot echte oorlog. Een wedstrijd tussen de topclubs van Zagreb (Kroatië) en Belgrado (Servië) ontaardde in 1990 in een veldslag tussen supporters, politie en een speler.

Voetbalrellen zijn in principe zonder diepere betekenis, maar deze was een uitzondering: de 'broederschap' tussen de volkeren waarop het voormalige Joegoslavië ideologisch was gegrondvest, ging - onder verontwaardigd commentaar van de Joegoslavische staatstelevisie - voor iedereen zichtbaar ter ziele.

De uit Sarajevo afkomstige, in Nederland levende filmmaker Vuk Janic geeft deze archiefbeelden een plaats in zijn prachtige en beklemmende documentaire Het laatste Joegoslavische elftal, over het laatste nationale elftal dat de veelvolkerenstaat op de been wist te brengen en dat ondanks sportief succes gelijk met het desintegrerende land ten onder ging.

De filmer heeft een aantal spelers uit die ploeg, van verschillende nationaliteit, alsmede hun (Bosnische) coach nog eens opgezocht. Ze spelen voor buitenlandse clubs, verdienen veel geld. Voor hen geen sentimentaliteit over het verleden. Gebeurd is gebeurd.

Toch krijgen ze allemaal een treurige blik in de ogen, wanneer ze dit ferm verklaren. Zelfs de Kroaat Zvonimir Boban, de enige die blijk geeft van nationalistisch enthousiasme, blijkt nog telefonisch contact te onderhouden met maten die nu burger van een ander land zijn. Je zou bijna zeggen dat in ex-Joegoslavië die in de overheidspropaganda tot vervelens toe bezongen broederschap écht heeft bestaan.

Vorig jaar heeft een aantal spelers elkaar weer op het veld ontmoet, toen de elftallen van Kroatië en Klein-Joegoslavië elkaar troffen in een voorronde van het Europees kampioenschap. Janic was er bij met de camera. De nationalistische gekte van de supporters die in 1990 de voorbode van onheil was, blijkt in 1999 heftig maar betekenisloos: geaccepteerde voetbalfolklore. Tussen de oude toestand en de nieuwe liggen honderdduizenden doden.

Het laatste Joegoslavische elftal is gemaakt met veel gevoel voor understatement, zowel van de kant van de filmmaker als van de spelers. Juist daardoor wordt veel duidelijk over de èchte oorlog: een drama dat de meesten zo lang mogelijk hebben ontkend en dat nu weer is afgelopen - met wat onbeduidende staatkundige details als resultaat.

Janic is een filmer van het indirecte: zijn vorige film, Psalm, een verfilming van een verhaal van Boelgakov, liep uit op een ongemeen sterke evocatie van het naderend onheil in Sarajevo. Deze terloopse benadering is hem in Het laatste Joegoslavische elftal nog beter gelukt: zo futiel lijkt de oorlog geweest, dat je je hart vasthoudt voor de vrede.

NPS.Doc: Het laatste Joegoslavische elftal, Ned.3, 20.55-21.50u. Een langere versie van deze film is zondag 11 juni te zien in Lantaren/Venster in Rotterdam (19.30u).

( a d v e r t e n t i e s )