NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

ANNA VISSER
Paul van Vuuren was in de 20 toen brigadier Jack Cronjé hem midden jaren '80 aanzocht om deel uit te maken van een geheim moordcommando - een laatste redmiddel om het steeds sterker wordende verzet van het ANC te breken.

Samen met een aantal blanken en één zwarte, oud-ANC'er Joe Mamasela ("Ik moest wel, anders vermoordden zij mij"), werden ze getraind in ondervragen en leerden ze bijvoorbeeld dat een mannelijke arrestant die gedwongen wordt zich te ontkleden, al voor de helft gebroken is. Maar de helft was niet genoeg. De leden van het moordcommando kregen een werkwoord van 10 letters in het hoofd geprent: ELIMINEREN. Alleen dan zou de blanke regering in het zadel kunnen blijven. Ze hadden carte blanche. Als dieven in de nacht kwamen ze de townships binnen, dankzij verklikkers konden ze hun slag slaan. Ze voelden zich als God op aarde, deden dingen die anderen niet deden.

"Wij zijn toch niet verantwoordelijk voor wat er is gebeurd? vroeg Ben. Wij verzetten ons er juist tegen! Het is misschien niet iets wat we gedaan hebben. (...) Misschien is het iets wat we niet gedaan hebben. Iets dat we hebben nagelaten toen er nog tijd was om het kwaad in de kiem te smoren. Toen we dingen oogluikend hebben toegelaten, omdat het 'onze mensen' waren die zich daaraan schuldig maakten." (André Brink, Een droog wit seizoen).

Onze mensen - ineens voelden zij zich niet meer als God op aarde, zoals ze daar stonden voor de Waarheidscommissie. Uit angst voor gerechtelijke vervolging vertelden zij hun ondervragers over hun moordpraktijken. Vorig jaar kregen ze amnestie.

"Ik vocht voor een blank Zuid-Afrika, maar de zwarte regering doet het niet slecht, kijk naar de economie. Maar de zwarten mag ik niet, ik heb oorlog tegen ze gevoerd, zij waren mijn vijanden", zegt Jack Cronjé in de documentaire Vermoorde onschuld: Zuid-Afrika na de waarheidscommissie, die vanavond wordt uitgezonden.

"Er wordt een hoop onzin verteld. Als je hem beter kent, is hij geen monster en racist. Zijn arbeiders werken al járen voor hem. Hij kreeg bevelen van hogerhand. Er waren veel terroristen", zegt de moeder van Paul van Vuuren. Hij is nu 38. "Je vocht mee in een oorlog, je voelde niets", zegt hij.

"Er is op een onmenselijke manier gemoord. Ik moest het gegil dempen opdat het op nabijgelegen boerderijen niet te horen zou zijn", zegt Joe Mamasela die meedeed "om een dossier aan te leggen dat ik later tegen 'ze' kon gebruiken". Hij stapte als eerste naar de Waarheidscommissie en probeert nu met zijn eigen mensen in het reine te komen, zoals ook Jack Cronjé ("Hij heeft veel om over na te denken", aldus zijn echtgenote) en Paul van Vuuren de draad van een enigszins normaal leven weer hebben opgepakt.

Roel van Broekhoven heeft een beklemmende documentaire gemaakt. Hij vraagt en registreert. Hij vraagt door, maar zonder opdringerig te worden. Hij ontlokt zijn gesprekspartners antwoorden die de kijker andermaal doen beseffen 'Wee de mens die in handen van mensen valt'.

Vermoorde onschuld: Zuid-Afrika na de waarheidscommissie. Ned.3, 20.56-22.00u.