NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteuren GEERT VAN ASBECK en TOM-JAN MEEUS
ROTTERDAM, 13 MEI. Het accountantskantoor Deloitte & Touche dat de boeken controleerde van de aannemers die de Schipholspoortunnel aanlegden, was volgens de directie van de aannemerscombinatie op de hoogte van het indienen van gefingeerde facturen door de bouwers.

Dit staat in een niet gepubliceerd onderzoek uit 1999 van KPMG Forensic Accounting naar het tunnelproject. Het onderzoek werd gedaan op verzoek van de NS, opdrachtgever van de tunnel. Met minister Netelenbos (Verkeer) heeft de NS een controverse over de afwikkeling. De minister wil 80 miljoen gulden van de NS omdat de aannemers te hoge winsten zouden hebben gemaskeerd met valse facturen.

Deskundigen menen dat Deloitte & Touche zijn handen had moeten aftrekken van de aannemerscombinatie (Strukton en HBG) en de politie had moeten informeren. "De regels schrijven voor dat Deloitte had moeten aandringen op het redresseren van het gesjoemel en indien dat niet gebeurde de opdracht had moeten teruggeven", zegt J.H. Blokdijk, hoogleraar accountantscontrole. In het KPMG-rapport ontkent Deloitte & Touche op de hoogte te zijn geweest van de valse facturen. Uit het rapport blijkt tevens dat de aannemerscombinatie jarenlang een 'zwarte kas' had van circa 200.000 gulden. Vermoed wordt dat de gelden "voor een substantieel deel" ten goede van de twee bedrijven zijn gekomen.

Een klassiek Hollands compromis

Minister Netelenbos wil te veel betaalde miljoenen voor de bouw van de Schipholtunnel terug, NS en aannemers weigeren. Wie van de partijen heeft de sterkste argumenten?

Door onze redacteuren GEERT VAN ASBECK en TOM-JAN MEEUS
ROTTERDAM, 13 MEI. Na dagen van stilzwijgen en summiere schriftelijke verklaringen was gisteren de dag van de tegenaanval. De Nederlandse Spoorwegen (NS), diens dochter Strukton en de Hollandsche Beton Groep (HBG) lichtten toe wat er was gebeurd bij de bouw van de Schipholspoortunnel. En vooral: waarom zij, in hun ogen, niet de 80 miljoen gulden hoeven terug te betalen die minister Netelenbos (Verkeer) opeist.

Netelenbos liet deze week de NS-directie per brief weten dat ze voor de tunnel te veel heeft betaald. Van de 500 miljoen gulden rijkssubsidie verdween 94,9 miljoen gulden als winst in de kas van NS-dochter Strukton en HBG. In haar brief schrijft de minister dat de aannemers zeven achtmaal meer winst maakten dan afgesproken. Om hun positie te versterken, gaven de aannemers van NS gisteren toestemming een rapport te publiceren dat KPMG Forensic Accounting vorig jaar over de kwestie maakte. Waarom dat niet eerder gebeurde laat zich na lezing raden. Binnen de tunnelbouwer fungeerde een zwarte kas. Kleine prive-aankopen van personeel werden door de aannemers vergoed. Ruim 29 miljoen gulden winst werd via valse facturen naar de jaarresultaten van de aannemers geschoven. Behalve de twee al genoemde bouwers deed ook Ballast Nedam bescheiden aan dat spel mee - een betaling van 500.000 gulden aan Ballast werd in de boeken van de tunnelbouwers goeddeels verantwoord met valse facturen. En bovendien was accountant Deloitte & Touche volgens de aannemerscombinatie op de hoogte van de gefingeerde rekeningen: men kan zich opbeurender proza over de eigen nering voorstellen.

Maar NS en de aannemers vinden dat een gunstige afwikkeling van het conflict met Netelenbos zwaarder moet wegen. De gereputeerde KPMG- accountants stellen dat Strukton en HBG met hun valse facturen "als zodanig" de opdrachtgever van de tunnel, NS, niet hebben benadeeld.

Toch blijkt uit hetzelfde KPMG-rapport dat het vele malen subtieler ligt dan gisteren door NS en de aannemers werd toegelicht. Met het verschuiven van winst zijn NS en de overheid inderdaad niet benadeeld, maar wel met het nemen van die winst. In het KPMG- rapport staat immers ook, zij het in een voetnoot, dat de aannemers akkoord gingen met een winstmarge van 2,65 procent. Bijna 95 miljoen winst op een project van 500 miljoen is dan aan de hoge kant. Die 80 miljoen restitutie komt gevaarlijk dicht bij de afspraken.

De aannemers verdedigen nu hun winsten door te wijzen op het risico dat ze namen: risico moet beloond worden. Dat verklaart niet waarom zij overgingen tot het schrijven van valse facturen en andere maskerades, waarmee ze blijkens het KPMG-stuk 58 miljoen gulden winst buiten het zicht van de opdrachtgever hielden. Strukton en HBG wilden, aldus een gisteren verspreide verklaring, "intern en extern eventuele discussie over het hoge maar geheel legitieme winstniveau uit de weg gaan". Ook KPMG stelt echter vast dat de winst van de aannemers erg ruim uitviel. Op diverse plaatsen in het rapport. De aannemers realiseerden hun extra rendement vooral dankzij efficiency- en inkoopvoordelen waarvan de overheid onwetend was: in een slotsom tekent KPMG aan dat het "in bedrijfseconomische zin" de vraag is of de opdrachtgever hier niet meer van had moeten profiteren. Om er aan toe te voegen een punt voor de aannemers dat juristen op dit punt de gemaakte afspraken verschillend beoordelen.

Tekenend is de beschrijving in het rapport van twee van de 65 tunneldelen die, anders dan de overige, openbaar werden aanbesteed. Dezelfde aannemers, aangevuld met Ballast Nedam, bleken die tunneldelen voor respectievelijk 18 en 30 procent goedkoper te kunnen bouwen dan NS had begroot. Daarmee krijgt ook een andere opvatting van Netelenbos een onvervreemdbare logica: dat vooraanstaande NS-ers wisten of konden weten dat de staat te hoge subsidies aan het project betaalde. Vraag is nu waar de betrokken partijen op aansturen. NS-topman Den Besten hield gisteren in Netwerk de mogelijkheid open dat hij desnoods naar de rechter stapt om restitutie van de subsidie te voorkomen. Tegelijk sprak hij nadrukkelijk de hoop uit dat de NS er samen met de minister uitkomt. Zo werd de basis voor een klassiek Hollands compromis al gelegd: ieder de helft? In dat geval blijft de winst van de aannemers met circa tien procent nog altijd behoorlijk, en boekt de minister, behalve 'extra' inkomsten van 40 miljoen, ook een preventief resultaat in de richting van de vele aannemers die momenteel op rekening van de overheid aan het bouwen zijn.

Zie ook:

Geknoei bij bouw Schipholtunnel (10 mei 2000)
Onnozele rekeningen (10 mei 2000)

( a d v e r t e n t i e s )