NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De omstreden historicus David Irving is opnieuw aan de kaak gesteld als een goedprater van Hitler. Maar hoe effectief is een smaad- proces over de holocaust?

Door onze correspondent HANS STEKETEE

LONDEN, 12 APRIL. Hij wilde zijn naam zuiveren maar bereikte het omgekeerde. De omstreden Britse historicus David Irving is een antisemiet, een racist, een Hitler-apologist, een ontkenner van de holocaust en een historicus die feiten manipuleert. Dat vonniste gisteren het Britse Hooggerechtshof na een smaadproces van twee maanden dat Irving zelf had aangespannen tegen de Amerikaanse historica Deborah Lipstadt en haar uitgever, Penguin Books.

Irving (62), die twee miljoen pond aan proceskosten moet betalen, noemde het vonnis "pervers" en beloofde in beroep te gaan om alsnog zijn gelijk te bewijzen. Hij blijft onder meer volhouden dat in de gaskamers van Auschwitz niet systematisch joden zijn gedood.

Lipstadt, hoogleraar Moderne joodse en holocaust-studies aan de Emory- universiteit in Atlanta, zei desgevraagd dat de uitspraak "veel verder ging dan ik had gehoopt" en dat het "een zege is voor de waarheid in een tijd dat de overlevenden van de kampen uitsterven." In haar boek Denying the Holocaust, the Growing Assault on Truth and Memory (1993) inventariseert en bestrijdt Lipstadt de claims van een reeks Amerikaanse en Europese deniers, die aan invloed zouden winnen en daarom geen "platform" verdienen. Irving ziet haar boek als de culminatie van een reeks beschuldigingen aan zijn adres die zijn reputatie als historicus zouden hebben vernietigd, waardoor hij zijn boeken niet krijgt uitgegeven. In het door hem aangespannen proces had hij willen aantonen dat Lipstadt probeert hem de mond te snoeren. "Dit gaat over de vrijheid van meningsuiting", aldus Irving.

Daarover ging het twee maanden lang uiteindelijk niet. Wel over Irvings interpretatie van de geschiedenis. Dat was nodig omdat in een smaadproces volgens het Britse recht de gedaagde moet bewijzen onschuldig te zijn. Lipstadt, bijgestaan door tientallen experts en de Israelische regering, moest daarom onder meer proberen Irvings bewering te ontzenuwen dat Hitler niet verantwoordelijk was voor de Kristallnacht (1938), waarin het nazi-geweld tegen joden massale trekken kreeg. Of zijn bewering in Hitler's War (1977) dat Hitler tot 1943 niet op de hoogte was van de massamoord op joden en dat hij daarvoor nooit opdracht gaf. En zijn stelling dat er geen hard bewijs is voor het bestaan van gaskamers in Auschwitz anders dan om kleren te ontsmetten. Rechter Charles Gray zei eerder dat het "niet mijn taak is vast te stellen wat er wel en niet in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd". Maar in de afgeladen rechtszaal 36 van de Royal Courts of Justice in Londen oordeelde hij gisteren ten slotte toch dat Irving "uit zijn eigen ideologische motieven voortdurend en opzettelijk historisch bewijs verkeerd voorstelt en manipuleert, [dat hij] om dezelfde redenen Hitler in een onverdiend gunstig licht portretteert, vooral waar het gaat om [Hitlers] houding tegenover en verantwoordelijkheid voor de behandeling van de joden, dat [Irving] een antisemiet en racist is en dat hij zichzelf associeert met rechtse extremisten die neo-nazisme propageren."

Irving heeft een grote reputatie waar het gaat om het opduiken en ontcijferen van onbekende documenten uit de Tweede Wereldoorlog, en rechter Gray prees hem gisteren als "militair historicus". Maar zijn opvattingen over Hitler en de jodenvervolging hadden Irving zonder Lipstadts boek al decennia geleden de risee van de geschiedschrijving gemaakt. Sommigen zetten daarom nu vraagtekens bij de Britse smaadwetgeving, die in dit geval de aangeklaagde partij dwong een algemeen aanvaarde waarheid toch opnieuw te bewijzen. Volgens The Guardian had dit proces nooit mogen plaatsvinden. Netzomin als het smaadproces, vorige maand, dat de televisiezender ITN vrijpleitte van het manipuleren van beelden uit een Bosnisch gevangenenkamp in 1992. En weliswaar is er nu een "superieure" uitspraak, maar het "overweldigend" en "onweerlegbaar feitenmateriaal" is geen garantie dat een andere Britse rechter daar in de toekomst anders over denkt, aldus de krant vanmorgen in een commentaar. Een reeks andere Britse smaadprocessen blijkt inderdaad een staartje te hebben. Zo moest Tory-politicus Jonathan Aitken vorig jaar alsnog de cel in toen bleek dat hij een smaadproces in 1995 door meineed had gewonnen. Iets soortgelijks hangt de in ongenade gevallen Lord Jeffrey Archer boven het hoofd, die een smaadproces won en heeft toegegeven een vriend te hebben gevraagd voor hem te liegen. Bij Irving zal dat wel niet gebeuren. Lipstadt noemt het bestrijden van erkende revionisten als Irving het "doodslaan van een mug met een olifant". The Times ziet in Irvings kruisverhoor "een les voor Duitsland", waar de hele discussie verboden is. En John Keegan, een militair historicus, zegt in The Daily Telegraph zelfs nog hoop te hebben voor Irving. Volgens Keegan heeft Irving "veel van de kwaliteiten van de meest creatieve historici", zolang hij zich maar aan de feiten houdt. Zo niet, dan gaat hij raaskallen. Maar, zegt Keegan, "saai is hij zeker niet". Anders dan Lipstadt, "die zo saai is als alleen de politiek-correcten, overtuigd van hun eigen gelijk zijn".

( a d v e r t e n t i e s )