NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

HANS BEEREKAMP
In de serie kunstenaarsportretten die de TROS elke zaterdagnacht uitzendt komen niet vaak filmmakers aan bod. De Amerikaanse regisseur en acteur John Cassavetes (1929-1989) vormt een welkome uitzondering, niet alleen omdat de invloed van Cassavetes op de onafhankelijke Amerikaanse film moeilijk te overschatten valt, maar ook omdat Door het Vuur voor John, zoals de Nederlandse titel luidt van een productie van het Franse Canal+ uit 1995 (Anything for John), ook in de vormgeving recht doet aan de eigenaardigheden van Cassavetes.

De beide makers van Anything for John, Dominique Cazenave en interviewer Doug Headline, blijven volledig buiten beeld, zelfs een uitleggerige commentaarstem ontbreekt weldadig. De eerste die in beeld verschijnt is Cassavetes zelf, in zwart-wit, die vertelt over de verschillen tussen de regisseurs met wie hij als acteur heeft gewerkt. Dan zegt de in 1997 overleden regisseur en ex-journalist Samuel Fuller, dat hij als hij een necrologie van Cassavetes had moeten schrijven, hem maar een woord te binnen zou schieten: hij had een hart, vooral in zijn omgang met acteurs.

Anything for John is geen thematisch geordend portret, waarin getuigenissen van relevante personen door elkaar gemonteerd worden, maar een hommage, aan de hand van Cassavetes' acteurs en andere medewerkers, die een voor een alle ruimte en vrijheid krijgen om iets van zichzelf te laten zien, met Cassavetes als aanleiding. Anything for John is een documentaire met een hart, en vooral onplichtmatig respect.

De makers laten ook veel foto's en filmfragmenten zien, en zo komt in grote mate van vrijheid toch alles aan de orde wat de kijker zou willen weten. Aan die procedure moet je in het begin even wennen, maar het werkt.

Peter Falk (A Woman under the Influence, Opening Night) herinnert zich bijvoorbeeld dat hij tijdens de opnamen van Husbands (1970) geen idee had in wat voor soort film hij speelde. Cassavetes vertelde zijn acteurs nooit waar hij mee bezig was, uit angst dat ze dan hun rol zouden gaan duiden en invullen met goedkope clichés. Het bekende misverstand dat Cassavetes' onafhankelijke, door een losse cameravoering, associatieve montage en verre van klassieke dramatische opbouw gekenmerkte films, grotendeels geïmproviseerd werden, wordt zo door de acteurs tegengesproken. Cassavetes suggereerde vrijheid en ruimte, maar voor de kijker, niet voor de acteurs.

Wel begreep Cassavetes, door zijn eigen achtergrond als acteur, altijd precies wat de spelers bewoog, en hoe hij ze moest krijgen waar hij ze hebben wilde. En als een acteur of actrice, zo vertelt Lynn Carlin (Oscarnominatie voor Faces, 1968), niet tevreden was over een take, dan werd die in de montage niet gebruikt. De reünie van Carlin met haar tegenspeler in Faces, Seymour Cassel, vormt een hoogtepunt in de documentaire, die het familiegevoel van Cassavetes en zijn medewerkers reconstrueert door de camera door te laten draaien, als er niets van schijnbaar belang wordt gezegd.

Gena Rowlands, de weduwe van Cassavetes, is maar een van de getuigen in dit filmisch mozaïek van herinneringen aan heftige emoties, camaraderie en het idee iets bijzonders bij te dragen aan de filmcultuur. Zonder het voorbeeld van Cassavetes, stelt een van zijn medewerkers, zouden gezinsruzies in films als Close Encounters of the Third Kind (Steven Spielberg, 1977) of Raging Bull (Martin Scorsese, 1980) er heel anders uitgezien hebben.

Kunst, omdat het moet: 'Door het Vuur voor John', zaterdag, TV2, 0.14-1.40u.