NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

'Geen Frans complot tegen de NAVO'

Alain Richard. Foto Bas Czerwinski

Minister van Defensie Alain Richard is een van de architecten van de Franse hoofdrol bij de oprichting van een Europese snellereactiemacht. Richard, morgen in Nederland, geeft zijn visietegenover deze krant.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

PARIJS, 9 FEBR. De Fransen zien hun kansen schoon voor een Europese defensiemacht, en de Amerikanen staan het oogluikend toe. Alain Richard (54), de Franse minister van Defensie, corrigeert dit "vooroordeel" fel: "Dit is geen Frans complot!" De Europese Unie wordt weliswaar met een snellereactiemacht nog meer een "medespeler" waarmee "hyperpower" Amerika rekening moet houden. Maar elke suggestie dat Frankrijk de NAVO wil verzwakken of een 'front wil vormen tegen de Amerikanen', zoals NAVO-diplomaten beweren, is "totale onzin". Dit is "het moment" dat Europa zijn verantwoordelijkheid moet nemen, na de afhankelijkheid van Amerika tijdens de oorlog in Kosovo, zegt Richard in zijn majesteitelijke werkkamer - torenhoog plafond, deuren vol bladgoud - in Hôtel de Brienne vlakbij de Dôme des Invalides in Parijs. "Voorlopig is er nog steeds een verschil van macht en capaciteit tussen de NAVO en Europa. De EU zal geen militaire wereldmacht worden. Misschien zullen onze opvolgers over twintig jaar hierover nadenken. De EU zal wel bijdragen aan de stabiliteit in de wereld." Richard, socialistisch veteraan, oud-parlementslid, oud-lid van het Franse hooggerechtshof en nu steunpilaar van het kabinet-Jospin, is een van de architecten van de Franse hoofdrol bij de snellereactiemacht, waartoe de EU in december besloot. Deze Europese macht van zo'n 60.000 man moet vanaf 2003 'autonoom' regionale crises kunnen aanpakken. Morgen is Richard in Nederland voor een ontmoeting met onder anderen collega De Grave.

Dat Frankrijk wel degelijk ook streeft naar andere machtsverhoudingen binnen de NAVO, verhult hij niet. Over het Amerikaanse leiderschap van de NAVO zegt hij afgemeten: "We zijn het allemaal eens dat de NAVO geleid zou moeten worden door al haar leden, niet door één." Dat de NAVO hoofdzakelijk wordt geleid door Amerika "zijn we langzaam aan het veranderen. Niet alleen Frankrijk maar ook veel andere partners werken hieraan. Ook veel mensen in de VS, die geloven in internationaal evenwicht en respect voor andere partners, zijn hier voorstander van en vinden dat Europa zijn deel van de last moet dragen."

Richard vindt dat Europa meer geld moet uittrekken voor defensie. "Onze wens is dat sommige Europese landen hun aankoopbudget aanzienlijk verhogen."

'Cowboy-houding past niet in Europa'

De Franse minister van Defensie, Alain Richard, praat tegenover deze krant bevlogen over een militaire rol voor Europa.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

PARIJS, 9 FEBR. Alain Richard, de Franse minister van Defensie, verontschuldigt zich in hemdsmouwen: "Het is hier nogal warm." De temperatuur in zijn werkkamer zal nog verder stijgen. De Europese veiligheid, de Frans-Amerikaanse relaties en 'Kosovo' staan garant voor enkele erupties, zozeer dat de minister zelfs even voorstelt maar te stoppen. Een bekend tafereel volgens twee aanwezige adviseurs die hem vaker 'zeer gepassioneerd' zien debatteren.

De EU werkt aan een snellereactiemacht en het Eurokorps [waarvan Frankrijk met nog vier landen lid is] neemt in april het KFOR-commando in Kosovo over. Twee Franse initiatieven. De Franse droom van een Europese defensiemacht wordt werkelijkheid?

"Als het alleen een Franse droom zou zijn, zou het geen werkelijkheid worden. Dit is het werk van diverse landen."

Een Fransman die bescheiden is?

Richard neemt het grapje serieus: "U bent vooringenomen over Frankrijk! Europa moet serieuze verantwoordelijkheden nemen voor een rechtvaardiger en evenwichtiger wereld. We proberen een klein beetje geschiedenis te schrijven. Europa is nu al een wereldmacht wat betreft milieu, wereldhandel, monetair beleid en technologie. Omdat geweld en agressie in andere Europese landen aanhouden, heeft de EU haar eigen defensie- eenheid nodig."

Maar de NAVO blijft de hoeksteen van de Europese veiligheid.

"Dat betwist ik niet. President Chirac en premier Jospin hebben dit ook gezegd."

Maar niet zo vaak als de Britse premier Blair of NAVO-chef Robertson.

"Dat is uw beoordeling. Wat waar is: in de Franse volksgeest leeft wat kritiek over wat de NAVO in het verleden heeft gedaan, en wat zij nu wil zijn. Maar die kritiek hoort niet tot het beleid van dit land. We zijn het eens dat Europa in een regionale crisis gewapend kan optreden als de NAVO niet als geheel betrokken is. Voor ons zou het zinloos zijn om voor te stellen dat Europa apart gaat optreden als we het oneens zijn met de VS. We blijven vrienden."

U heeft de Europese defensiemacht een "factor voor de stabiliteit in de wereld" genoemd. Maar deze macht zal toch alleen kleinere vredesmissies ondernemen, geen luchtcampagne zoals in Kosovo?

"De EU-leiders hebben gekozen voor grondtroepen, 50.000 tot 60.000 man, mèt lucht- en marinecomponenten. We moeten die componenten nog bepalen. Als de Europeanen in staat zijn hun eigen crises aan te pakken, geeft dat de VS meer vrijheid elders op te treden."

NAVO-chef Robertson beaamde in november tegenover deze krant dat de EU-macht alleen gebruikt kan worden voor minder belangrijke missies, want in de belangrijke zijn de VS van de partij.

"Ja, ik ben het daarmee eens. Maar dit is al een verandering. In Kosovo gaven de Europeanen door gebrek aan militair vermogen de VS geen keuze: zij moesten optreden. De volgende keer hebben zij de keuze óns te laten optreden. "

Toch is er wantrouwen in de VS: goed dat de Europeanen verantwoordelijkheid nemen, maar niet te veel.

"De VS hadden dit plan kunnen tegenhouden, als zij dat hadden gewild. Er zijn veel slimme Amerikanen die beseffen dat dit ook in hun belang is. Maar er zijn ook vooroordelen. De EU is een politiek wezen dat anderen in beroering brengt zodra het zijn verantwoordelijkheden uitbreidt. De Amerikanen die een zware verantwoordelijkheid hebben bij de wereldordening, moeten nog wennen aan het volgende: in defensiezaken was er tot nu toe alleen de NAVO, maar nu is er iets wezenlijks anders, hoe solidair ook: de EU."

Begrijpt u de Amerikaanse scepsis?

"Ja. Tijdens de Koude Oorlog zagen de VS zich verplicht een belangrijke partner te zijn in Europa: er was tegenwicht nodig tegen het Oostblok. Dat leidde ertoe dat een aantal Europese landen minder belang aan de eigen defensie hechtte. Maar dat verandert nu."

De VS zijn vooral bang dat de NAVO wordt uitgehold.

"Ik heb begrip voor mensen die een vergissing maken. Ik ga deze maand naar Washington om misverstanden daarover weg te nemen. Ik zal vooral met leiders in het Congres en met de media praten. Met de regering zelf hebben we voldoende besproken. Die is akkoord. Het spijt me erg u te laten zien dat dingen ook kunnen slagen! U bent nogal hongerig naar meningsverschillen en mislukkingen!"

Kennelijk komen we hier op een gevoelig terrein, want zodra we het hebben over NAVO-EU-betrekkingen, hebben we het over de relatie Frankrijk-VS.

Verbeten: "Wat wilt u aantonen? Denkt u dat wij alle veertien andere EU- landen hebben misleid? Waarom isoleert u Frankrijk? Wij hebben niet de suprematie over dit Europese project!"

De publieke opinie verbindt irritaties tussen NAVO en EU met al langer bestaande transatlantische irritaties tussen Frankrijk en de VS, zoals over Bosnië en Kosovo.

"Die zijn voornamelijk kunstmatig. We werken nauw samen. In Bosnië en Kosovo. Als het op daden aankomt, nemen we dezelfde of elkaar aanvullende besluiten. Dat KFOR vanaf april voor zes maanden geleid wordt door het Eurokorps, is dat een teken van onenigheid tussen Frankrijk en de VS? Is dat niet juist indrukwekkend?"

Een hoge Franse NAVO-diplomaat vertelde mij onlangs dat alle Amerikanen de Fransen haten. Kunt u zich hiermee identificeren?

"Totaal niet."

Heeft u anti-Amerikaanse sentimenten?

"Ik werk niet met sentimenten, maar met ideeën, waarden en politieke wil. Ik hou persoonlijk van Amerika."

Is de hele discussie over deze EU-macht geen gebakken lucht als Europa voorlopig afhankelijk blijft van troepen, technologie en leiderschap van de VS?

"Ik doe niet alsof dit makkelijk tot succes zal leiden. Er zijn obstakels, en er is politieke wil nodig om die te overwinnen."

Uw land is met Groot-Brittannië het enige dat onmiddellijk inzetbare troepen heeft. De NAVO had met twee miljoen man in uniform al moeite om 50.000 KFOR-troepen naar Kosovo te sturen.

Geërgerd: "Ik weet hier alles van. We werken nu hard om dat te veranderen. We zullen daarin slagen."

Europa mist onder meer de luchttransportmiddelen en de satellieten.

"Wij missen niet zoveel luchttransportmiddelen. Dat is een kwestie van coördinatie. Bovendien hoop ik dat wij met andere Europese landen een nieuwe generatie transportvliegtuigen kiezen, die in Europa gemaakt kan worden."

U heeft gezegd dat er een "beetje duplicatie" in materieel en mensen zal zijn tussen de NAVO en de EU. Waar?

"In de commandofuncties. En we hebben eigen intelligence, strategische planningscapaciteit en luchttransportmiddelen nodig. Juist om niet van de VS afhankelijk te blijven."

Wie gaat dat betalen?

"Onze wens is dat sommige Europese landen hun aankoopbudget aanzienlijk verhogen. Dat zal tijd en overtuigingskracht vergen. Frankrijk bezuinigt niet. Ons aankoopbudget, samen met het Britse het hoogste in Europa, is voor dit jaar zelfs verhoogd."

Wanneer keert Frankrijk terug in de geïntegreerde militaire structuur van de NAVO, waar het in 1966 uitstapte?

"Voor ons is dat niet nodig. En voor de NAVO evenmin. Wij leiden een brigade in Kosovo. We zijn volledig interoperabel. Niet-lid zijn van de geïntegreerde structuur helpt ons origineler te zijn."

Is het een test voor Europa dat het Eurokorps, geen NAVO-onderdeel, het commando van KFOR in Kosovo overneemt?

"Ja, deels. Het lidmaatschap van het hervormde Eurokorps is immers vrijblijvend. De defensiemacht die we ontwikkelen, komt overeen met dit ontwerp, maar het kan nog anders worden."

Kan een Europese defensiemacht het echte probleem oplossen: politieke verdeeldheid in de EU, zoals over Bosnië en Kosovo?

"U heeft niet één simpel feit voor deze stelling! We waren het bij Kosovo over alle uitgangspunten vanaf het begin eens. Landen zoals het onze besluiten niet zomaar tot oorlog over te gaan. Je zoekt eerst andere oplossingen."

Aan het begin van de Kosovo-crisis stonden Frankrijk en Italië aan de ene kant, en Groot-Brittannië aan de andere kant.

"Dit is niet waar. De beslissingen zijn uiteindelijk door de NAVO-raad genomen. We waren samen vastbesloten."

U ontkent dat er verdeeldheid was binnen de EU inzake Bosnië en Kosovo?

"Nee, ik spreek over Kosovo. Ik zat niet in de regering tijdens Bosnië. De vastbeslotenheid van de meeste Europese leiders in Kosovo was deels een gevolg van de schaamte vijf jaar eerder niet tot besluiten te kunnen komen. Wat u beweert over Kosovo, is totaal onjuist."

De Amerikaanse diplomaat Richard Holbrooke en anderen antwoordden op deze vraag: het kostte ons vier jaar om op te treden in Bosnië en een jaar in Kosovo.

"Dat is een cowboy-houding. Het suggereert dat je alleen optreedt als je op iets schiet. Wij traden tussen maart 1998 en maart 1999 ook al op. We schoten niet, maar we traden wel op. Politiek dan. Dit is een erg slecht niveau van denken: optreden samenvatten als schieten. Vooral in Europa."

Bent u tevreden over de luchtcampagne van de NAVO in Kosovo?

"Uiteindelijk wel, ja."

Naar schatting 10.000 doden [Kosovo-Albanezen], 850.000 vluchtelingen [grotendeels weer terug], Milosevic nog steeds aan de macht, na het militaire protectoraat in Bosnië nog een militair protectoraat erbij in Kosovo en een civiel protectoraat van de VN, een onderbetaalde VN-missie, geen multi-etnische samenleving meer en geen geloofwaardige oplossing binnen Joegoslavië.

"Deze beschrijving is geheel stupide. Die schatting van 10.000 doden klopt niet."

Dit is een schatting van het oorlogstribunaal in Den Haag.

"Het aantal gedode Kosovaren, door Serviërs, wordt geschat tussen 6.000 en 8. 000. En ik geef verder geen antwoord op uw beschrijving."

10.000 of 8.000 doden, moeten deze mensen de NAVO dankbaar zijn?

Zuchtend: ",Ik denk dat we moeten ophouden [met dit gesprek]. Als de NAVO niet zou zijn opgetreden, zouden veel meer mensen zijn vermoord."

850.000 vluchtelingen is ook een feit.

"Democratieën voeren geen totale oorlog. Niemand heeft wondergereedschap om dictators te veranderen. Hadden wij dan met geweld Milosevic uit zijn functie moeten zetten? Hadden wij als totalitaire landen moeten opereren? Dat zou onacceptabel zijn geweest. Uw beoordeling van de oorlog is verkeerd. "Onze campagne wilde zo snel mogelijk de etnische zuiveringen stoppen. Dat is gebeurd. Als u nu van een militaire campagne verlangt mensen te verzoenen die al twintig jaar in staat van oorlog zijn, heeft onze discussie niet veel zin! Kosovo is vernietigd als multi-etnische samenleving door de Servische dictatuur. Het is duidelijk dat het nog jaren zal duren voordat de Kosovo-Albanezen en Serviërs zij aan zij kunnen leven."

Veel politici en diplomaten vrezen dat Kosovo zo onafhankelijk wordt dat het ondenkbaar is dat de provincie nog onder Belgrado kan vallen.

"Dat is zeer aannemelijk, ja. Maar uw verband tussen de militaire actie en veel negatieve gevolgen is ongerechtvaardigd. U moet deze feiten eens vergelijken met de mogelijkheid dat we niet hadden ingegrepen. Dan zou het alleen maar erger zijn geweest."

Wat de Balkan betreft: er is veel kritiek op uw regering dat zij niet genoeg doet voor de aanhouding van de Bosnisch-Servische oorlogsmisdadiger Karadzic [die in de Franse sector van de vredesmacht SFOR in Bosnië verblijft].

"Onjuiste kritiek. We hebben al vijf oorlogsmisdadigers sinds begin 1998 aangehouden. De verantwoordelijkheid om Karadzic te pakken berust niet alleen bij Frankrijk, dat is het enige wat ik erover kan zeggen."

Kunt u het publiek uitleggen waarom Karadzic niet wordt aangehouden?

"Hij wordt zwaar bewaakt door lijfwachten. Wij willen hem levend pakken. Dat vergt een echte militaire operatie. De aanklaagster van het oorlogstribunaal, mevrouw Del Ponte, is overigens zeer tevreden over onze medewerking."

Zij heeft gezegd dat voor haar de arrestatie van Karadzic een prioriteit voor dit jaar is. Ook voor u?

"Ik doe daar geen uitspraken over."

Kunt u als voormalig rechter van het Franse hooggerechtshof rechtvaardigen dat zo'n man vrij rondloopt?

"Ik heb u als verantwoordelijk minister geantwoord. Ik geef verder geen individuele opinies."

Maar kunnen de burgers niet denken dat de grote Europese landen onvoldoende moed hebben om lieden als Karadzic aan te houden?

Met een vormelijk lachje: "Wij doen ons best, en leggen onze inspanningen publiekelijk uit binnen de beperkingen van wat er uit te leggen valt."

( a d v e r t e n t i e s )