NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Bij de VARA studeert het bestuur hard op de mogelijkheid om het publieke bestel te verlaten. Maar de VARA is een vereniging met leden. Wat vinden die ervan?

Door onze redacteur JACO ALBERTS

AMSTERDAM, 5 FEBR. "Het is een beetje een cliché, maar je moet oude schoenen die nog redelijk zijn niet weggooien voor je nieuwe hebt." Beleidsambtenaar cultuur Piet Hermans (50) van de gemeente Weert is al tien jaar lid van de Verenigingsraad van de VARA. Binnenkort beslist hij over de vraag of de omroep het publieke bestel verlaat, een commerciële toekomst tegemoet. "Je kunt die schoenen beter verzolen, zeker als je nog hele goeie aan je voeten draagt."

Al weken gonst het in Hilversum van de geruchten: doet de VARA het, of doet ze het niet? Gaan de sterren Paul Witteman en Paul de Leeuw mee, of blijven ze liever 'publiek'? Maar de uiteindelijke beslissing over de toekomst van de VARA ligt bij de Verenigingsraad, het hoogste orgaan van de omroep, die 35 leden telt.

Vorig weekeinde zijn de afgevaardigden uit de regio's noord en midden- oost bijgepraat, dit weekeinde krijgen noord-west, zuid-west en zuid informeel van het VARA-bestuur te horen hoe het staat met de 'oriëntatie op een private toekomst'. Het diverse gezelschap van betrokken VARA-leden is verdeeld over de plannen van directeur/voorzitter Vera Keur, zo blijkt uit een rondgang. De gepensioneerd verzekeringsinspecteur M. Briedé noemt de Verenigingsraad waarin hij namens de afdeling noord-west zitting heeft "een soort parlement, met het bestuur van mevrouw Keur als regering". Briedé kent de leden van de raad als heel divers "van behoudend tot progressief", van voormalige burgemeesters tot echte arbeiders - "ik zie mezelf nog als een echte arbeider. "

In rustige tijden is een voorjaars- en een najaarsvergadering voldoende. Voor deze cruciale beslissing van de VARA is op 16 februari een extra bijeenkomst ingelast, vijf dagen nadat het personeel is ingelicht over het voorstel van Keur, die zeer waarschijnlijk op een afscheid zal aansturen. Want als men het in Hilversum ergens over eens is, is het wel dat Keur haar nek zo ver heeft uitgestoken dat ze nu onmogelijk nog terug kan. Maar het is de raad die " zonder last of ruggespraak" de toekomst van de VARA bepaalt, al reppen meerdere leden van de raad over het "raadplegen van de VARA-leden" alvorens een definitief besluit te nemen.

Piet Hermans uit Weert noemt een eventueel privaat avontuur "een sprong in het diepe" en vindt dat je niet in zo'n avontuur moet stappen als je "het eindtraject niet in zicht hebt". Als het aan Briedé ligt, worden er " duidelijke criteria" opgesteld waaraan de raad zal toetsen of de VARA wel de VARA kan blijven als ze het publieke bestel verlaat.

Briedé zelf twijfelt nog. Zo is volgens hem vooral de toekomst van VARA-radio onzeker als de omroep het bestel de rug terugkeert: radiofrequenties zijn schaars, en mocht er een zender komen, dan is het moeilijk voorstelbaar dat er naast popmuziek nog plaats zal zijn voor een traditioneel visitekaartje als de VARA Matinee, met klassieke muziek. Briedé: "Als ik met mijn rug tegen de muur sta en moet kiezen, dan zal ik radio niet afstoten."

Aan de andere kant heeft Briedé ook begrip voor het standpunt dat Keur telkens naar voren brengt. "Ik wil geen strop om onze nek leggen, en dat die over vier of vijf jaar ergens in Den Haag wordt aangetrokken." De nieuwe Concessiewet van PvdA-staatssecretaris Van der Ploeg (Media) is de VARA een doorn in het oog. Die verschuift cruciale bevoegdheden van de omroepverenigingen naar het centrale gezag van de NOS. "De VARA-plannen zijn uit idealisme geboren", zegt Briedé "hoe moeilijk het ook is te verkopen." Voor andere leden van de Verenigingsraad blijkt het eventuele afscheid van de inbedding in de traditionele publieke omgeving een minder pijnlijk proces. Opvallend, maar misschien niet zo verrassend, geldt dat vooral voor de jongere leden. Leonie Schijven (36) is hoofd personeel en organisatie bij de brandweer in Eindhoven en voorzitter van de regio zuid: "Ik ben niet zo sceptisch. Dat helpt niets. Ik ben niet bang voor veranderingen, in elke verandering zit wel iets goeds. Ik zal de voorstellen kritisch bekijken, maar zeker niet per se vasthouden aan het oude."

Voor Schijven betekent het VARA-gedachtegoed: "een progressieve, maatschappijkritische houding, niet alles voor waar aannemen, taboe doorbrekend, zwakkeren een plek geven." Is daar nog plaats voor bij een private omroep? "Waarom niet? Daar wordt steeds zo krampachtig over gedaan. Straks is de VARA misschien in staat met meer geld mooiere programma's te maken. Dan is ze sterker dan als de VARA ondergedompeld wordt in een situatie waar alles wordt afgeknepen in het publieke bestel."

Bastiaan Winkel (26) uit Leiden, medewerker van het ministerie van Justitie is lid van het driekoppige presidium van de Verenigingsraad dat de vergaderingen voorbereidt: "Ik ben erg geschrokken van de nieuwe Concessiewet en van het gebrek aan kennis bij veel Kamerleden. Mijn hart ligt bij de publieke omroep, en ik had de hoop dat de wet nog aangepast zou worden. Nu dat er niet naar uitziet, moeten we zeer zeker rekening houden met de stelling dat er zoveel zeggenschap over onze programma's verloren gaat dat we geen andere keuze hebben." Het verlies van radioprogramma's vreest Winkel niet: "De VARA Matinee kun je verplaatsen naar televisie, net zoals ontbijtradio." De betrokkenheid bij de VARA is evident, de formele bevoegdheid is vastgelegd in de statuten, maar hebben de leden van de Verenigingsraad ook in de praktijk iets te vertellen? Worden ze straks niet gewoon overrompeld door Vera Keur met haar voorstel? Ook hier lopen de meningen uiteen. Hermans verhaalt van discussies in het verleden over reserveringen voor de 'nieuwbouw' waarbij de raad het beleid heeft veranderd. Hij wil zich "geen deadline voor een beslissing laten opdringen". Ook Briedé denkt iets te zeggen te hebben: "Het hangt af van de vragen die je stelt."

De jongeren klinken toch iets anders: "Dat is een moeilijke vraag," zegt Schijven. "We zijn geen directie. Ik werk zelf in een organisatie en weet hoe moeilijk het is, hoe genuanceerd dat ligt." Presidiumlid Winkel vertelt van de traditie van de Verenigingsraad waarbij vergaderingen "soms wel drie dagen duurden". Inmiddels is ook de VARA geprofessionaliseerd, er zijn commissies gevormd, "besluiten worden voorbereid". Winkel beklemtoont dat in dit geval niemand van de raad contact heeft met het bestuur dat geheel "in afzondering" de oriëntatie uitvoert en dus niet al bezig is een meerderheid te verzamelen. Maar Winkel is gerust: "Tot dusver is het bestuur altijd met grondig onderbouwde voorstellen gekomen."