NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Voor Romano Prodi, voorzitter van de Europese Commissie, bewijst de reactie op de Oostenrijkse kabinetsformatie de kracht van Europa.

Door onze correspondent BEN VAN DER VELDEN

BRUSSEL, 4 FEBR. Inderdaad, hij is bezorgd over de politieke ontwikkelingen in Oostenrijk. Maar daartegenover staat zijn enthousiasme over de afwijzende reactie van de veertien lidstaten van de Europese Unie. Romano Prodi, de voorzitter van de Europese Commissie, denkt dat het antwoord van Europa op de regering met de extreem-rechtse FPÖ van Jörg Haider een stap vooruit is op weg naar Europese politieke eenwording. "Europa is werkelijk aan het opkomen voor zichzelf! Het gezicht, de ziel van Europa!" Prodi zegt het met stemverheffing, terwijl hij in het gesprek met NRC Handelsblad, de Spaanse krant El Mundo en de Britse The Independent toch verder zacht en binnensmonds praat.

Zonder Prodi bij hun overleg te betrekken, besloten de regeringsleiders van veertien EU-lidstaten afgelopen maandag tot dreiging met sancties als er in Oostenrijk een regeringscoalitie met Haiders partij zou komen. De Portugese premier Antonio Guterres, die de verklaring als EU- voorzitter uitbracht, lichtte de Commissie-voorzitter pas in toen het besluit al was gevallen. Prodi zegt zich niet buitengesloten te voelen, hoewel hij zijn Commissie graag een " Europese regering" noemt die een belangrijke politieke rol heeft. "Europa is genoodzaakt snel te handelen wanneer een situatie als in Oostenrijk zich voordoet", zegt Prodi. "De maatregelen waarmee de veertien regeringsleiders hebben gedreigd zijn uitsluitend bilateraal. Er bestaan geen bilaterale betrekkingen tussen de Commissie en de EU-lidstaten. De Commissie heeft een besluit genomen binnen het kader van haar verplichtingen. Dat is ook politiek."

Anders dan nu in het geval van Oostenrijk, reageerde de EU in 1994 niet toen in Italië extreem-rechts aan de regering deelnam. Volgens Prodi is de verklaring dat de voormalige neofascisten in Italië toen maar een kleine regeringspartner waren. "Maar laten we duidelijk zijn, waar ik me zorgen over maak is de verspreiding van gevoelens van vreemdelingenhaat, over angst voor het nieuwe, over het niet respecteren van rechten van minderheden. Dat wordt georganiseerd door extreem-rechts. Als wij niet waakzaam zijn, lopen de democratische grondvesten van Europa gevaar."

Commissievoorzitter Prodi zegt dat hij in zijn huidige functie de ervaring gebruikt die hij als Italiaans premier heeft opgedaan bij de omgang met Umberto Bossi, de tegen vreemdelingen agerende leider van de Lega Nord. "Ik vind dat democratie een grens heeft, waarna geen compromissen meer zijn toegestaan."

Op de vraag of de veertien regeringsleiders met hun verklaring zijn gedreven door binnenlandse overwegingen, reageert Prodi met een voorzichtig "misschien". Het in Oostenrijk aan de macht komen van Haiders partij kan een steun betekenen voor het extreem-rechtse Vlaams Blok in België en het Front National in Frankrijk. "Het is duidelijk dat ze het recht hebben die verklaring af te leggen. Misschien zijn er ook binnenlandse politieke redenen, maar omdat de verklaring geldt voor alle veertien lidstaten kun je moeilijk zeggen dat het daar alleen om gaat."

Het is Prodi geen zorg of de EU wellicht heeft bijgedragen aan een toenemende populariteit van Haider in Oostenrijk. "Laten we niet op opiniepeilingen afgaan, want anders zie je nooit de juiste dingen. Ik heb getracht ons beleid te baseren op principes en op onze wettelijke verplichtingen. Ik heb nog nooit van mijn leven een positieve opiniepeiling gehad, behalve op de dag van verkiezingen."

Na de verklaring van de veertien EU-landen over Oostenrijk maakte de Commissie dinsdag bekend nauwlettend te zullen toezien of Wenen de Europese verdragen naleeft en de in het Verdrag van Amsterdam voorziene sanctieprocedure te zullen beginnen zodra de regering met ministers van Haiders partij dat niet blijkt te doen. De veertien kondigden aan te handelen op het moment dat de Oostenrijkse regering zou aantreden, de Commissie wilde afwachten.

"Ik heb gezegd dat ik de zorgen van de veertien deel", zegt Prodi. "Volgens mij is duidelijk dat er geen tegenspraak is tussen de verklaring van de veertien en de positie van de Commissie. We hebben verschillende rollen. De autonomie van de Commissie is heel belangrijk. De Eurocommissarissen treden niet op als ambassadeurs van de lidstaten. Dit is de nieuwe werkelijkheid van deze Commissie en wij handelen volgens deze nieuwe werkelijkheid."

De veertien regeringsleiders hebben verklaard geen Oostenrijkse kandidaten voor internationale functies te zullen steunen. Maar als een Oostenrijker die lid is van Haiders partij zich kandidaat stelt voor een functie bij de Europese Commissie is dat volgens Prodi "geen probleem". Hij zegt dat de Commissie kandidaten op hun kwaliteit beoordeelt en op hun trouw aan de Europese principes. "Maar dit heeft niets te maken met het voorstel van de veertien. Wij zijn geen internationale instelling, wij zijn supranationaal. Wij nemen geen directeur-generaal aan omdat hij een Oostenrijker is. Functionarissen bij de Commissie worden bovendien niet door regeringen voorgesteld. Natuurlijk moet je een soort balans houden tussen de EU-lidstaten binnen de Commissie, maar er zijn geen kandidaten van lidstaten."

De Commissievoorzitter ontkent dat sinds hij vorig jaar aantrad zijn positie tegenover zowel de EU-regeringsleiders als tegenover het Europees Parlement is verzwakt. "Dezelfde critici die zeggen dat ik niet genoeg macht gebruik, bekritiseren me ook omdat ik te veel macht gebruik. De Commissie speelt de rol die het verdrag haar heeft toegekend. Ze is de motor van de EU en de bewaakster van de verdragen. Wij hebben als Commissie na een discussie van ongeveer een uur een besluit genomen op grond van de macht, van de beperkingen en de mogelijkheden die wij nu hebben."

Prodi wil er ook niet van horen dat hij met veel uitspraken verwachtingen wekt waaraan hij uiteindelijk niet voldoet. Zoals zijn spreken over de Commissie als een Europese regering. "Ieder zinnig mens begrijpt dat je tussen het wekken van verwachtingen en het doen van de dingen tijd nodig hebt. Ik denk niet dat ik dingen heb gestimuleerd die niet worden uitgevoerd. Ik praat nog steeds over een Europese regering. Stap voor stap, zoals in het geval met Oostenrijk heel duidelijk is, komt de Europese Commissie in een positie waarbij zij een politiek besluit neemt, waarbij zij zich gedraagt als een groeiende regering. Ik wek geen verwachtingen zonder daar dieper over na te denken."

De Commissievoorzitter heeft ook over de totstandkoming van een Europees leger gesproken, hoewel die uitdrukking door de EU-lidstaten nadrukkelijk wordt vermeden bij de geplande militaire macht die in beperkte crisissituaties moet optreden. "Toen ik over een Europees leger sprak, maakte ik geen grap", zegt hij. "Enkele weken later was er het besluit over wat je een Europees leger kunt noemen. Er is besloten om een gemeenschappelijk lichaam op te zetten voor crisisinterventie. Dat is een gemeenschappelijke defensiemacht. Als je het geen Europees leger wilt noemen, dan doe je dat niet. Je kunt het Margriet, Maria of Anna noemen, wat voor naam ook. Maar het is een gemeenschappelijke inspanning voor vredesmissies die niet bilateraal, maar op Europees niveau is."

Voor de voedselveiligheid in de EU heeft Prodi een organisatie voorgesteld die hij vergeleek met de Amerikaanse Food and Drugs Administration. Uiteindelijk stelde de Commissie echter in een witboek een Europese voedselautoriteit voor die zoveel minder bevoegdheden heeft, dat deze onvergelijkbaar is met de Amerikaanse tegenhanger. "Maar wie in het Europees Parlement kon geloven dat wij na enkele maanden al zo'n schitterend witboek zouden presenteren?", zegt Prodi. "Dit is de manier waarop wij het organiseren. Hoe je het moet noemen weet ik niet. Maar dit najaar komt er een debat in het parlement en daarna brengen wij een voorstel voor wetgeving. Ik heb verwachtingen gewekt waaraan ik voldoe."

Is de functie van Commissievoorzitter Prodi tegengevallen? "Veel aspecten zijn gemakkelijker dan ik dacht, maar andere zijn gecompliceerder. Met mensen uit zoveel landen ken je dikwijls de diepere achtergronden van je gesprekspartner niet. Maar niets is zo gecompliceerd als de Italiaanse politiek. Het was duidelijk dat het een nieuwe fase van de Europese geschiedenis was, dat de volgende Commissie altijd kritisch gevolgd zou worden, niet alleen door de Europese Raad van regeringsleiders, maar ook door het Europees Parlement. Voordat ik hier kwam heb ik gezegd : deze crisis is historisch helder. Het parlement doodt de koning. Als je een koning doodt, waarom dan ook geen tweede. Ik was me de moeilijkheden bewust."

( a d v e r t e n t i e s )