NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Gemeente moet 'spannender'

Het lokaal bestuur is dringend aan vernieuwing toe, maar de discussie lijkt vernauwd tot het al dan niet kiezen van de burgemeester.

Door onze redacteur GIJSBERT VAN ES

DEN HAAG, 18 JAN. Nederland telt 530 burgemeesters, 1.700 wethouders en ruim 10.000 gemeenteraadsleden. In het 'huis van Thorbecke' kennen ze hun vertrouwde plek: met de burgemeester die 'boven de partijen staat', de wethouders die hun gemeenten opstuwen in de vaart der volkeren en de raadsleden die ijverig (en meestal braaf) meevergaderen.

Gemeentepolitiek leeft nauwelijks in gemeenten, wethouders zijn onbekend en de opkomst bij raadsverkiezingen bereikte in 1998 een voorlopig dieptepunt: 59,5 procent. In steden als Amsterdam en Eindhoven zakte de opkomst zelfs onder de 50 procent.

Politieke partijen hebben steeds meer moeite hun kandidatenlijsten bij raadsverkiezingen gevuld te krijgen. De nood is zo hoog dat grote(re) partijen als de PvdA en D66 anderhalf jaar geleden in diverse gemeenten niet aan de verkiezingen hebben deelgenomen, doordat ze de lijsten niet gevuld konden krijgen.

Politici van gevestigde partijen maken zich bovendien zorgen over het succes van lokale partijen, die zijn uitgegroeid tot de grootste politieke stroming in gemeenten, met bij elkaar circa 20 procent van de kiezers achter zich. Veel van die lijsten zouden bovendien vooral proteststemmen verzamelen. Hiermee zijn nog lang niet alle problemen van de gemeentelijke democratie aangestipt. In veel raadhuizen domineert een naar binnen gekeerde cultuur, waarbij colleges van B en W alle touwtjes in handen hebben. Wethouders, die tevens volwaardig lid zijn van hun raadsfracties, timmeren alle collegebesluiten van tevoren dicht in de fractiekamers van de collegepartijen. Raadsvergaderingen zijn doorgaans weinig meer dan technocratische rituelen: ongrijpbaar voor de oppositie, nauwelijks te volgen voor burgers op de publieke tribune.

Het is tegen deze achtergrond dat de Staatscommissie-Elzinga moest studeren op oplossingen voor een probleem met vele oorzaken en gevolgen. De aanbevelingen van de commissie vormen niet minder dan een 'revolutie'. De gemeentepolitiek moet weer 'spannend' worden, zei commissievoorzitter Elzinga, hoogleraar staatsrecht in Groningen, gisteren. De commissie hoopt dat te bereiken door het gemeentelijk bestel in tweeën te splitsen: burgemeester en wethouders moeten regeren, raadsleden moeten controleren. De commissie beveelt daarbij niet alleen een structuurwijziging aan, maar hamert ook op de noodzaak van een cultuuromslag. Wethouders dienen zich te concentreren op hun bestuurlijke taken en aan raadsleden de ruimte te bieden voor serieuze controle. En raadsleden moet zich veel minder gedragen als notaverslinders en medebestuurders. Zij dienen vooral ook de gemeente in te trekken als volksvertegenwoordigers.

In alle eerste reacties op het rapport-Elzinga is dit grote geheel van voorstellen schuilgegaan achter één onderdeel: de wijze van benoeming van burgemeesters. De commissie lijkt dit over zichzelf te hebben afgeroepen door niet met eenduidige voorstellen te komen. 'Onhelder', 'gekunsteld', 'willekeurig', 'gebrekkig beargumenteerd' - zo klonken de kwalificaties gisteren in meerderheid, in en buiten de Tweede Kamer. Daarom is het niet waarschijnlijk dat het kabinet de voorstellen over de nieuwe wijze van burgemeestersbenoeming zal overnemen. Waarmee nog niet is gezegd dat het leeuwendeel van de voorstellen van de commissieElzinga van tafel is geveegd. De 530 burgemeesters, 1700 wethouders en 10.000 raadsleden kunnen er niet gerust op zijn dat alles bij het oude blijft.

Zie ook:

Verzwaar positie van burgemeester (17 januari 2000)

( a d v e r t e n t i e s )