NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Vloek over Vaticaanse bouwers

Voor de aanleg van een omstreden nieuwe parkeergarage in het Vaticaan zijn volgens archeologen de graven van Friese pelgrims weggebuldozerd. "De plek had meer respect verdiend", vindt archeoloog Lorenzo Bianchi.

Door onze correspondent MARC LEIJENDEKKER

ROME, 21 DEC. In zijn haast om Gods garage vóór het jubeljaar af te hebben, heeft het Vaticaan volgens vooraanstaande archeologen waarschijnlijk oude graven weggebuldozerd van pelgrims uit het huidige Nederland. Het gaat om mensen die in de vroege middeleeuwen naar Rome waren gekomen en van wie sommigen zijn gestorven bij de verdediging van het graf van Petrus.

'Gods garage' is de bijnaam voor een nieuwe parkeergarage die is aangelegd in de heuvel van de Gianicolo, aan de zuidkant van de Sint Pieter. De ondergrondse ruimte is bestemd voor bussen die pelgrims naar het Vaticaan brengen. De archeoloog Lorenzo Bianchi, die tien jaar onderzoek heeft gedaan naar de Gianicolo, zegt dat precies op deze plaats de graven waren van de eerste christelijke martelaren die in het jaar 64 in opdracht van keizer Nero werden gedood, en van mensen uit de zogeheten schola van de Friezen. Dit was een kleine nederzetting voor gelovigen die uit Frisia, waartoe indertijd het gebied van Vlaanderen tot aan de Deense kust werd gerekend, naar Rome zijn gekomen.

"Nu de Gianicolo is uitgegraven weet ik niet of we ooit met zekerheid kunnen vaststellen wat er allemaal is weggehaald", zegt Bianchi, verbonden aan het prestigieuze Nationale Onderzoekscentrum, gelaten. "Maar het is een plaats die meer respect had verdiend, en in ieder geval zorgvuldiger onderzoek." De schola van de Friezen lag tegen de Gianicolo aan en heeft van de zevende tot in ieder geval begin veertiende eeuw onderdak en een kerk geboden aan katholieken uit het huidige Nederland en Noord-Duitsland. De kerk van Michael en Magnus die in de twaalfde eeuw op de plaats van de oude kerk is gebouwd, is sinds tien jaar weer in gebruik door Nederlandse katholieken.

In het jaar 846 werd Rome aangevallen door de Saracenen. Mannen uit de schola van de Friezen namen, samen met mannen van de scholae van de Saksen, de Franken en de Longobarden, de verdediging op zich, vertelt Bianchi. "Ze werden door de Saracenen verslagen op de Gianicolo en daar vermoord. Deze Friese martelaars werden volgens de traditie begraven onder en bij de kerk van Michael en Magnus."

Ook andere Friezen die in de vroege middeleeuwen in Rome zijn overleden, zijn volgens Bianchi begraven in de Gianicolo. Hij heeft aanwijzingen daarvoor gevonden in moeilijk leesbare opschriften boven graftunnels die de heuvel ingaan. "Ze zijn in latijns schrift, maar ze zijn nog niet ontcijferd, want ze zijn zeer beschadigd", zegt Bianchi. "Het is zeker geen Latijn. Waarschijnlijk is dit de oude taal van de Friezen en gaat het om de eerste getuigenis, in Zuid-Europa, van de geschreven taal van de Friezen." Veel van Bianchi's reconstructie is gebaseerd op deductie. De Vaticaanse organisatie Propaganda Fide, eigenaar van het terrein waar de parkeergarage is aangelegd, geeft geen antwoord op zijn vragen. Bianchi heeft een paar jaar geleden de ingang van de graftunnels kunnen bekijken, op terrein dat eigendom is van de jezuïeten. Maar die zijn nu bijzonder terughoudend om verder onderzoek toe te staan, naar wordt vermoed omdat ze willen verbergen dat bij de bouw van een nieuw archief begin jaren negentig belangrijk archeologisch materiaal verloren is gegaan.

Sible de Blaauw, kunsthistoricus van het Nederlands Instituut in Rome, neemt de beschuldigingen van Bianchi zeer serieus. "Schriftelijke bronnen geven heel duidelijk aan dat er rond de kerk graven van mensen moeten zijn geweest die tot de schola van de Friezen behoorden", zegt hij. "Het idee is altijd geweest dat die graven vooral aan de Gianicolo-kant van de kerk liggen, dus aan de zuid-kant, want aan de noord-kant van de kerk loopt een antieke straat. " De parkeergarage in de heuvel is ook om andere redenen omstreden. De garage zelf ligt in 'extraterritoriaal' gebied, eigendom van Propaganda Fide. De Italiaanse staat heeft daarover geen zeggenschap. Maar de ingang ligt op Italiaans grondgebied. Volgens de directeur archeologie van Rome, Adriano La Regina, zijn bij de aanleg van de ingang archeologische resten vernield van een oude Romeinse villa, waarschijnlijk de Domus Agrippina. Hij wilde het werk laten stilleggen, om meer onderzoek te kunnen doen. Toen op een vuilstortplaats bij Rome tussen puin uit de Gianicolo archeologische resten werden gevonden, liep de ruzie zo hoog op dat het een zaak werd voor het kabinet. Dat heeft na lang aarzelen en onder protest van de ministers van Cultuur en van Milieu, twaalf dagen geleden besloten dat het werk toch door mag gaan. Het besluit heeft geen einde gemaakt aan de polemiek. La Regina haalde vorige week de politie erbij, omdat hij vermoedde dat opnieuw archeologische resten werden vernield in de haast om de garage klaar te hebben voordat de paus op kerstnacht officieel het jubeljaar opent.

Bianchi vertelt dat de Friezen hebben voorzien dat hun scholae en de graven eromheen gevaar liep. In de kerk van Michael en Magnus staat een lange inscriptie in het Latijn, uit omstreeks 1300, waarin met zware straffen wordt gedreigd voor wie schade toebrengt aan de schola. Laat wie dat doet, weten " dat hij voor de eeuwigheid is verdoemd en vervloekt, en krachtens een banvloek van de paus, wanneer hij geen berouw toont, wordt geketend met de duivel in de hel, en tijdens dit leven arm zal zijn, ellendig en verstoten, en zal worden geschrapt uit het boek van het eeuwige leven en verbannen uit het rijk van Christus." "Ik weet niet of deze banvloek nog geldig is," zegt Bianchi als hij hem heeft voorgelezen uit het boek dat hij over de Gianicolo heeft gepubliceerd. Maar het Vaticaan zij gewaarschuwd.

( a d v e r t e n t i e s )