NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

MICHEL KRIELAARS
Een vrouw zit op een zomerse dag in haar tuin en geniet van haar koffie, terwijl haar dochtertje op een peuterfiets over het woonerf rijdt. Nederlandser kan het niet. Maar dan begint het koffiekopje te trillen, raakt de moeder in paniek en wordt haar dochtertje achterna gezeten door een woesteling op een reusachtige shovel.

Een scène uit Jiskefet? De familie Flodder revisited? Nee, het is het hilarische begin van de eerste aflevering van Bestaat Nederland wel?, een 10-delige NPS-serie waarin wordt geprobeerd de genen van onze culturele identiteit bloot te leggen. De bestuurder van de shovel is de historicus Herman Beliën, een begenadigd verteller die jarenlang zijn Amsterdamse studenten met zijn passie voor geschiedenis heeft aangestoken en zijn geluk nu ook op televisie beproeft. Voor de gelegenheid is hij in de karrensporen getreden van zijn landgenoot, die in 1991 met een shovel zijn agressie afreageerde op de buurt nadat zijn vriendin er met een ander vandoor was gegaan. Het thema van die eerste aflevering is dan ook 'wraak', iets waar Nederlanders niet van houden en dat niet bij onze 'volksaard' past.

Aan de hand van gesprekken met strafrechtkenner Rüter - die beweert dat ons taboe op wraakgevoelens geheel past bij een pragmatische handelsnatie als de onze - en een wraakzuchtige klaroenblazer probeert Beliën te achterhalen waarom Nederlanders eerder naar de rechter of naar slachtofferhulp stappen dan dat ze naar de wapens grijpen. Met behulp van mooi archiefmateriaal legt hij uit hoe het strafrechtsklimaat in ons land in de loop der eeuwen verbeterde, hoe vreselijk het er tot ver in deze eeuw in de gevangenis aan toeging en hoe criminaliteit veranderde.

In de martelkamer van de Haagse Gevangenpoort onderwerpt Beliën even later Barbies mannelijke pendant Ken aan een 'ambtelijk onderzoek naar de waarheid', zoals in de 17de eeuw het op de pijnbank afdwingen van een bekentenis heette. Het is een absurdistische vertoning, die aan Monty Python doet denken en tegelijkertijd laat zien dat wraakzucht wel degelijk in onze samenleving een rol heeft gespeeld.

Ook in de andere afleveringen van Bestaat Nederland wel? worden de mythes van onze geschiedenis op humoreske wijze gefileerd. Van onze handelsmerken 'tolerantie', 'gezelligheid' en 'vredelievendheid' blijft dan ook weinig over naarmate je verder in het verleden kijkt.

Aangrijpend is de aflevering waarin de zorg voor geesteszieken centraal staat. In het openingshot zit Beliën in een dwangbuis tussen de wisselbaden. Hij vertelt het verhaal van het droevige lot van zijn gekke oom, die in het gesticht om het leven kwam door een fout van de behandelende psychiaters. Behalve de geschiedenis van het pre- therapietijdperk, bevat deze aflevering prachtig archiefmateriaal uit psychiatrische inrichtingen en doen de interviews met geesteszieken je soms huiveren.

De makers van de serie hebben met succes geprobeerd om meer van geschiedenis op televisie te maken dan we tot nog toe gewend zijn. Bestaat Nederland wel? is dan ook geen volgesproken portrettengalerij, maar 'echte' televisie die geen moment verveelt en tegelijkertijd 'ter leering ende vermaeck' is.

Bestaat Nederland wel?, woensdag, Ned.3, 21.04-21.44u.