NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In Italië is een rel uitgebroken over het besluit van de staatsomroep om een programma, dat mogelijk kritiek bevatte op premier D'Alema, af te gelasten. 'Middeleeuws gekruip.'

Door onze correspondent MARC LEIJENDEKKER

ROME, 26 NOV. Giorgio Forattini kan er nog niet over uit: al decennia lang maakt hij politieke spotprenten, maar nog nooit is hij persoonlijk door een premier aangeklaagd. Bijna 3,5 miljoen gulden vraagt premier Massimo D'Alema, als schadevergoeding voor een tekening waarin hij namen uitgumt in het Mitrochin-dossier, dat een overzicht bevat van Italianen die contact hadden met de Russische inlichtingendienst KGB. Alle vakbroeders spraken meteen hun solidariteit uit met Forattini. Ook in de krant van zijn eigen Linkse Democraten, L'Unit, werd D'Alema op de hak genomen. Reden genoeg om eens uitgebreid te gaan praten over politieke satire. Het populaire tv-praatprogramma Porta a Porta zou daar vanavond aan zijn gewijd.

Maar de netdirecteur van Rai Uno, het belangrijkste net van de staatsomroep, besloot anders. Het programma werd afgelast. Neen, ik bedoelde: uitgesteld, verbeterde hij zichzelf, toen zijn positie begon te wankelen onder een orkaan van kritiek. "Dit lijkt op middeleeuws gekruip", zei Kamerlid Marco Follini, lid van het Christelijk- Democratisch Centrum, een kleine oppositiepartij. De woordvoerder van de premier liet in een geïrriteerde verklaring weten dat er geen enkele politieke druk was uitgeoefend op de Rai. Maar dat was ook niet nodig: de tienduizend man die bij de Italiaanse staatsomroep werken, weten dat uiteindelijk de politici de baas zijn. Dan kan je soms bepaalde verzoeken maar beter vóór zijn.

Decennia lang hebben politieke partijen een enorme macht uitgeoefend over staatsbedrijven, een vorm van controle die vaak heeft geresulteerd in corruptie. De privatiseringsgolf heeft daar een einde aan gemaakt, maar aan de Rai mocht niemand komen. Officieel valt de staatsomroep onder de overkoepelende houdstermaatschappij IRI. Maar die heeft geen feitelijke zeggenschap. President en raad van bestuur van de Rai worden benoemd door de voorzitters van de Senaat en de Kamer van Afgevaardigden. En binnen de IRI-top geldt ten aanzien van de Rai de waarschuwing die elektriciëns geven: wie de draden aanraakt, sterft. "We zijn in een overgangsproces", zei Roberto Zaccaria, de president van de Rai, in een gesprek voordat deze rel woensdag uitbrak. "Gaandeweg proberen we ons te ontworstelen aan politieke beïnvloeding. De politieke druk is nu al een stuk minder dan bijvoorbeeld een jaar of tien geleden." Zaccaria werkt aan een ingrijpende structuursverandering van de Rai. Onderdelen als Rai Impianti (infrastructuur), Serra Creativo (een productiemaatschappij) en Rai-net (de omroep op Internet) moeten veel autonomer worden en allianties aangaan met de particuliere sector. "We praten niet meer over de Rai, maar over de Rai-groep. Een deel van het bedrijf zal in de publieke sfeer blijven werken, een ander deel zal overwegend opereren volgens de regels van de particuliere sector. Daarmee vermindert automatisch de politieke sturing."

Maar concrete plannen voor rationalisering van de journaals zijn er niet. Nog steeds heeft de Rai drie verschillende journaalredacties, om zoveel mogelijk politieke kleuren aan bod te laten. Het merendeel van de 1600 journalisten heeft een politieke beschermheer.

De komst van een centrum-links kabinet in 1996, na een halve eeuw christen-democratisch bewind en een verwarrende overgangsperiode, heeft het plaatje wel iets minder scherp gemaakt. Vroeger was Rai Uno van de christen-democraten, Rai Due van de socialisten, Rai Tre van de communisten, sinds 1991 ex. Nu is Rai Uno sterk regeringsgezind, maar met veel christen-democratische reflexen - de meeste medewerkers zijn blijven zitten. In Rai Due komt de oppositie iets meer aan bod, en Rai Tre wordt steeds regionaler. Over politiek-neutrale berichtgeving in Angelsaksische stijl wordt weinig gesproken. De enkele idealist krijgt al snel de titel van een bekend boek over de staatsomroep naar zijn hoofd: De Rai is de BBC niet.

De ironie in de rel om het praatprogramma is dat premier D'Alema niet veel te vrezen had, want presentator Bruno Vespa staat bekend als iemand die zijn vele belangrijke vrienden koestert en meer van oecumene dan van polarisatie houdt. De Rai wringt zich in allerlei bochten om haar besluit te verklaren. Eerst vonden de bedrijfsjuristen het gezien de hoge schadeclaim van D'Alema onverstandig. Later werd bedacht dat het thema in strijd zou zijn met de regels voor politieke uitzendingen, omdat zondag vijf tussentijdse verkiezingen worden gehouden. Duidelijk was dat negatieve publiciteit D'Alema slecht zou uitkomen, want zijn coalitie dreigt uiteen te vallen. Iemand heeft daarom de premier een handje willen helpen. Maar nu praat iedereen over de schadeclaim. D'Alema's woordvoerder constateert boos dat de premier in deze affaire een slachtoffer is geworden. Slachtoffer van zijn eigen onwil of onvermogen om iets te veranderen aan de politieke kleuring van de Rai.