NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Z.C.A. LUYENDIJK
"Schei uit vent. Word je niet ijl in je hoofd? Zet dat kind in zijn stoel en laat die tekst met vrede, op hoop van zegen."

Willem Elsschot liet er in zijn Achter de Schermen. Ontleding van de Inleiding tot Tsjip uit 1934 geen twijfel over bestaan: schrijven is een lastige aangelegenheid, die veel meer vergt dan alleen een bevlieging. Schrijven is zoeken, wikken en wegen, niets als vanzelfsprekend aannemen, geen genoegen nemen met een ogenschijnlijk adequate oplossing en vooral jezelf niet voor de gek houden.

Elsschot analyseert de tekortkomingen van de impulsen die hij op schrift zet genadeloos. Hij kan "huiveren van de banaliteiten", terugdeinzen voor overdrijvingen en zich afkeren van "gemene trucs" die hem in de luren leggen. Zo verandert hij bijvoorbeeld de zin "Ik kom thuis van een reis en vind alles voor mij gereed staan" - waarmee hij Tsjip aanvankelijk begint - in " Voor de zoveelste maal kom ik thuis van de reis en weer staat mijn stoel gereed...", nadat hij heeft overwogen dat "het geen mens kan schelen" dat hij van zomaar een reis terugkomt. Wat zal opvallen is een reis die hij veelvuldig maakt, alsof het een plicht was, "naar een vreemdsoortig oord" waarvan de lezer hopelijk geen aardrijkskundige precisie meer verwacht. Uit deze veronderstelling volgt een nieuwe zin, een ander woord, steeds met de lezer voorop en de kern van zijn verhaal voor ogen.

Aldus legde Elsschot ook verantwoording af van zijn schrijversschap. Hij liet zien welk - authentiek - proces er aan de keuze van zijn woorden ten grondslag lag, welke argumenten hij gebruikte voor die keuzes en waarom hij voor bepaalde woorden koos. Het portret van de Colombiaanse schrijver Gabriel García Márquez dat zaterdagavond laat op TV2 wordt uitgezonden, is in wezen een zoektocht naar eenzelfde verantwoording. De maker, de Fransman Yves Billon, wil van García Márquez weten waar de overweldigende verbeeldingskracht van de Colombiaan precies vandaan komt, buiten de veronderstelde magie van het dorp waar García Márquez de eerste acht jaar van zijn leven woonde en waar hij het belangrijkste deel van zijn werk op baseert: Aracataca. Het lijkt wel of Billon niet kan geloven dat García Márquez uitsluitend aan die eerste acht jaar van zijn leven zo'n omvangrijk en indrukwekkend oeuvre over kan hebben gehouden.

De kijker van het portret zal zijn uiteindelijke oordeel baseren op de drie sporen die hij volgt bij het aanschouwen van de film: de beelden van Aracataca en andere delen van Colombia die door de hele film gebruikt worden, de uitspraken van García Márquez die de maker een lang interview heeft gegund en de werken van García Márquez zelf, voor zover die gelezen zijn.

De beelden van Aracataca, Baranquillo en Cartagena, waar García Márquez lang journalistiek bedreef, lijken oppervlakkig en weinig zeggend. Maar het eraan gekoppelde levensverhaal van García Márquez zelf, spreekt boekdelen. Natuurlijk wisten kenners al lang dat Kafka van doorslaggevende invloed op de man is geweest, dat hij zonder de werken van Faulkner nooit Aracataca zo goed had begrepen, en dat in Parijs zijn leven pas werkelijk in perspectief geplaatst werd, werkloos als hij daar was en zonder geld. De ware liefhebber wist vermoedelijk ook al lang dat hij een lezer onder hypnose wil brengen. Maar misschien is voor sommigen het beeld van de uiterst gecompliceerde wijze waarop deze man zijn talent uiteindelijk omzette in bijzondere geschriften, toch niet geheel compleet.

Márquez deinst er niet voor terug te erkennen dat schrijven een techniek is, een "methode" die hij gedeeltelijk van anderen heeft afgekeken. Maar voor het overbrengen van het verhaal is meer nodig, veel meer dan alleen het " timmerwerk" met schroeven en spijkers waaraan hij refereert en zoals dit portret treffend weerspiegelt. Aracataca, dat weliswaar het handelsmerk van zijn werk is geworden, speelt daarbij slechts een betrekkelijk bescheiden rol.

Kunst... omdat het moet, zaterdag, TV2, 00.34-01.27u.