NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Maarten Huygen
Wat doet iemand in geestelijke nood? Zembla bellen om er een documentaire van te laten maken. Dan wordt hij beter. Aan de cameralichten wordt de geneeskrachtige werking toegeschreven van heilig bronwater.

Maar naarmate ik gisteren vorderde in de documentaire over de Nederlandse oud-VN-soldaat met een moord op zijn geweten begon ik te begrijpen dat die camera er niet was voor genezing. Het ging om een getuigenis. Dit relaas moest de man vrijpleiten, niet alleen voor Justitie maar ook voor de publieke opinie. Zembla reisde met hem mee naar Bosnië en bracht het verhaal in zijn woorden maar deed geen eigen onderzoek. Was misschien ook onmogelijk. De militaire justitie zal nog een poging wagen. De oud-VN'er zou in 1994 in Tuzla door de Bosnische politie gedwongen zijn om een 17-jarige zigeunerjongen dood te schieten. Hij was in Tuzla chauffeur van en veiligheidsagent van diplomatieke delegaties. Zijn hotelkamer werd leeggeroofd. Omdat niemand wat deed, betaalde hij een politieman 300 mark om de zaak op te lossen. Later bracht die hem naar een kamer waar zijn spullen lagen. Er zaten ook twee geboeide zigeunerjongens. Of die het ook echt hadden gedaan, was onduidelijk. Ik vermoed van niet. Nadat de jongens "aan gort" waren geslagen, werden ze geboeid met de VN'er erbij naar een strand gevoerd. Een politieman schoot er een door het hoofd en de VN'er werd "met een kalasjnikov in de nieren" gedwongen om de ander dood te schieten. Zo bleven er geen getuigen over. De gemartelde jongens waren dood. De VN'er zou zijn mond wel houden want hij was medeplichtig. Maar als Raskolnikov kreeg hij wroeging en hij meldde zich bij de psychologische dienst van het leger. Uiteindelijk bekende hij zijn gedwongen moord aan de autoriteiten. Tijdens de televisie-opnames van Zembla werd hij gebeld met de geruststelling dat hij hangende het onderzoek niet de cel in hoefde. Zou dat ook komen door de publiciteit die hij er aan had gegeven?

Of het gebeurde zich precies zo heeft voorgedaan als hij vertelde, blijft een raadsel. Hoe zwaar was de dwang? Zeker is dat hij zo'n moord nooit had gepleegd als hij veilig thuis was gebleven als de kijker. Er lopen vele duizenden Vietnam-veteranen of veteranen van de politionele acties in Indonesië rond met veel ergere 'preventieve' wandaden tegen machteloze burgers op hun geweten. Ongestraft. Oorlog haalt het ergste uit de mensen en 'kwade' en 'goede' moorden liggen dicht bij elkaar. De ergste oorlogstrauma's komen voort uit min of meer afgedwongen medeplichtigheid.

Het verbaast me dan hoe gemakkelijk Kamerleden nieuwe plekken op de aardbol aanwijzen om 'onze jongens' heen te sturen. Ze hebben niet geleerd van Srebrenica waar ze Nederlandse troepen met veel te weinig wapens hadden heen gestuurd om te dienen als schietschijf. Van de militairen werd niets minder verwacht dan kamikaze-heldendom. Nu dat niet is gebeurd, volgt het ene onderzoek op het ander. De militairen die het vege lijf redden, hebben de publieke schijn tegen zich omdat ze zich te laat hadden aangemeld bij Zembla. De verantwoordelijke politici blijven schoon.

Nog even verontwaardigd als eertijds vroegen Kamerleden gisteren waarom Nederland en de VN wachten op de toestemming van Indonesië voor ze tot actie overgaan in Oost-Timor. Ook de televisie doet mee. Een Ikon- documentaire over de Ambonnese burgeroorlog eindigde met de oproep dat "alleen ingrijpen van buiten" er een einde aan kon maken. Tijd voor nieuwe Politionele Acties. Minister van Aartsen zei gisteren dat "de ellendige beelden" leiden tot actie. Maar er was "tijd nodig". Dat geduld heeft de tv niet. De kijker is geconditioneerd in helden en schurken. Elke natuurramp wordt goed gemaakt door een nationale televisie-actie. De VN is het internationale A-Team. Dat hoort snel in te grijpen tegen onrecht en het loopt altijd goed af. De sheriff houdt een zuiver geweten. Morele dilemma's bestaan niet. In Zembla was te zien hoe het in het echt kan gaan.