NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Een hommage aan een afwezig lichaam

Christie's veilt Monroe's kaasschaaf, poederdozen en Mexicaanse strohoed. En jurken, uit films en uit haar leven. Monroe droeg haar kostuums ook in het echt.

door Bianca Stigter

Met een rok aan over een straat lopen waaronder een metro rijdt, is hetzelfde als in een motel onder de douche gaan: een ervaring die altijd een film in gedachten zal brengen. Kijkend naar de stralen denk je aan Hitchcocks Psycho, lopend over een metrorooster denk je aan The Seven Year Itch van Billy Wilder, al weet je dat laatste waarschijnlijk niet meer, want het beeld heeft zich van film en regisseur losgezongen. Het is Marilyn Monroe aan wie je denkt, aan de wijde rok van haar witte halterjurk die tot op haar middel opwaait. Het lijkt alsof ze koelte zoekt, maar misschien is het een schijnbeweging die alleen voor de camera bedacht is. Als het in New York veertig graden is, is de lucht die uit de metrogang omhoogwaait als er een wagon door dendert, nog altijd heter.

De beroemde jurk van Marilyn die ze droeg toen ze 'Happy Birthday Mr. President' zong.

Een reusachtige foto van Monroe opent de tentoonstelling Fame after Photography, die deze zomer publiek naar de koele zalen van het Museum of Modern Art in New York moet lokken. De expositie lijdt onder haar onderwerp. Onvermijdelijk lijkt de tentoonstelling na het historische begin op een goed gesorteerde kiosk met boekenafdeling. Monica Lewinsky hangt er, en Ricky Martin, Princess Di, Kate Moss en andere sterren van het ogenblik of van net voorbije ogenblikken. De stelling van de tentoonstelling dat fotografie, film en televisie roem hebben veranderd, wordt onder de stralende ogen van deze en andere eendagsvliegen vanzelf een dooddoener. Het haalt je de koekoek dat fotogeniek zijn in deze eeuw een talent is geworden. Het spreekt vanzelf dat de camera zijn eigen beroemdheden heeft gecreëerd. In de Middeleeuwen moesten mooie prinsen en prinsessen nog een sluier dragen om hun onderdanen niet te verblinden; nu schijnen de sterren ongegeneerd voor elk publiek.

Een paar straten lager in New York, op Rockefeller Plaza, is een tentoonstelling te zien die het betoog van het MoMa veel beter illustreert. De dooddoener geeft je een klap in je gezicht als je overweegt voor een paar honderd dollar een kaasschaaf te kopen. Of een oud kinderboek. Of een cocktailglas. Of een gebroken zonnebril. Het zijn dingen van niets, dingen die hun aantrekkelijkheid slechts aan één ding te danken hebben. Ze zijn van Marilyn Monroe geweest. Monroe heeft ze aangeraakt, opgezet, gelezen of naar haar mond gebracht. Het zijn nooit vertoonde voorwerpen die hun roem desondanks aan de camera danken; dingen die nog nooit in beeld zijn geweest, baden nu in het licht van de schijnwerpers op Rockefeller Plaza.

Christie's veilt op 26 en 27 oktober de persoonlijke bezittingen van Monroe, een gebeurtenis die door het veilinghuis wordt aangeduid als de 'most extraordinary celebrity sale of the millennium'. Er worden kijkdagen gehouden in Buenos Aires, Los Angeles en New York, in Londen en in Parijs. Ook concurrent Sotheby's heeft zich niet onbetuigd gelaten. Daar wordt in september onder meer het pakje waarin Monroe met Joe DiMaggio trouwde geveild.

Uitdragerij

Op de tentoonstelling van Christie's in New York is een zaal ingericht als een uitdragerij. Er ligt, staat en hangt van alles. Poederdozen. Een televisie. Shorts. Een baby-vleugel. Twee bijbels. Twee kookboeken. Oorbellen. Een haremkostuum. Foto's. Bh's. Scenario's. Een rijbewijs. Een gebroken zonnebril. Twee honkballen. Een namaak Van Gogh. Een Mexicaanse strohoed. Een eerste druk van Jack Kerouacs On The Road. In de catalogus worden ze beschreven in de precieze geheimtaal die bij veilingen hoort. Nummer veertien is een broche. " 'Een rond ontwerp, bezet met grote faux parels, verrijkt door rond gesneden gesimuleerde diamanten, een hangende rand van faux kleine parels, eindigend in faux grote parels; samen met een diep paars fluwelen omhulsel met franje'." Faux en gesimuleerd: Christie's jargon is te chic om van nep en namaak te spreken. Het doet er ook niet toe of de parels en de diamanten echt zijn; dat waren ze ook niet toen Monroe Diamonds Are A Girl's Best Friend zong; het gaat erom dat Zij ze gedragen heeft. De broche brengt vast meer op dan de geschatte 1500 2000 dollar. De emotionele waarde heeft zich op deze veiling volledig van de reële waarde losgezongen. Nummer zeven zijn drie spijkerbroeken uit 1954. Die moeten nog veel meer opbrengen dan de broche. Want zij hebben om de billen van Monroe gespannen, tegen haar dijen geschuurd, misschien is er zelfs wel eens een geblondeerde schaamhaar tussen de rits geraakt.

De laarzen uit Monroe's laatste film, The Misfits.

Veel kleren zien eruit alsof ze nooit gewassen zijn; er zitten vlekken op, er zijn rafels, de schoenen lubberen. En zijn dat zandkorrels, op het wollen vest dat Monroe droeg tijdens een van haar laatste fotosessies? Een MM-zakdoekje is hier en daar geel. Snot? Tranen? Dom Perignon? "Er is ons op het hart gedrukt geen haren van Marilyn mee te nemen", fluistert een van de inrichters van de expositie 's avonds in een whiskybar. "Ze zijn bang dat iemand Marilyn Monroe gaat klonen." De Monroe-cultus moet een hommage aan een afwezig lichaam blijven. De uitdragerij laat zien dat Monroe geen bijzondere smaak had en door haar rijkdom ook niet heeft gekregen. De voorwerpen zijn bijzonder omdat ze niet bijzonder zijn. "A lot of her things on display could have come from any of our homes", zegt Lisa Bates op een van de vele aan Monroe gewijde sites op Internet. "I don't think she really lived like a moviestar. Enjoying instead the simple things in life." Veel fans vinden de veiling van Monroe's spullen onkies. Ze citeren uit haar testament: "I give and bequeathe all of my personal effects and clothing to Lee Strasberg, it being my desire that he distribute these, in his sole discretion, among friends, colleagues, family and those to whom I am devoted."

36 jaar werd Marilyn Monroe, 37 jaar stonden haar persoonlijke bezittingen verpakt in witte kisten in een kelder in New York. Ze worden nu op de veiling gebracht door Anna Strasberg, weduwe en tweede vrouw van Lee Strasberg, Monroe's persoonlijke toneelcoach. De opbrengst van de veiling van Monroe's 4000 boeken gaat naar de New Yorkse stichting Literacy Partners. De opbrengst van haar bontjassen en stola's is voor het World Wildlife Fund. Wat er met de rest van het te verwachten geld gebeurt, is niet bekend. Anna Strasberg weigert elk commentaar.

Slechts achter een paar voorwerpen gaat een verhaal schuil. Nummer 21 is een baby vleugel. De vleugel was eigendom van Monroe's moeder Gladys, maar werd verkocht toen Gladys opgenomen werd in een psychiatrische inrichting. Nadat Monroe beroemd was geworden, begon ze een jarenlange speurtocht naar de piano.

De jurken

De eerste zaal van de expositie is heel anders ingericht dan de tweede. Het is een verbluffende reis tussen de tweede en de derde dimensie. Op lage, schuine schotten liggen de jurken van Monroe. Boven de schotten hangen, waar mogelijk, levensgrote foto's van Monroe in de desbetreffende jurk. Een zwarte japon van zijden crpe, bedekt met een wormvormig patroon van zwarte pijpkraaltjes? De jurk waarin Monroe de Amerikaanse troepen in Korea toezong. Een getailleerde, nauwsluitende zwarte wollen cocktailjurk met driekwart mouwen? De jurk waarin Monroe van New York naar Hollywood vloog om Bus Stop te gaan filmen. Een jurk van zwarte wollen crpe, het naakte middenrif met een bedekking van chiffon? De jurk waarin Monroe haar huwelijk met Arthur Miller aankondigde. Ook de jurk waarin ze met Laurence Olivier een paar weken later reclame maakte voor de film The Prince and The Showgirl.

De opstelling van dit deel van de tentoonstelling is briljant. Fotografie en objecten gaan er een heerlijke wisselwerking aan. De foto's bewijzen dat het echt haar jurken zijn, de jurken bewijzen dat de foto's niet van dromen gemaakt zijn. Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat jurken die Monroe op een foto draagt meer zullen opbrengen dan jurken zonder zo'n certificaat van echtheid. De opbrengst van het wollen vest met geometrische patronen dat ze droeg tijdens die fotoserie op het strand in Santa Monica, wordt in ieder geval hoger geschat dan die van een ivoorkleurige zijden japon van Lanvin die niet op een registratie kan bogen.

Monroe was zowel in haar films als daarbuiten een actrice. Foto's uit films en foto's uit de niet gespeelde werkelijkheid hebben bij Christie's dezelfde status. Monroe droeg haar kostuums ook in het echt. De zwarte cocktailjurk met een lijfje van koffiekleurig chiffon die ze droeg in Let's Make Love had ze ook aan tijdens een prijsuitreiking op het Italiaanse consulaat. Monroe waakte over haar uiterlijk; het was haar instrument. Op haar begrafenis waren zowel haar kapper, haar styliste als haar masseur aanwezig. "Als het met mijn gezicht, mijn lijf is afgelopen, ben ik niets meer", heeft Monroe gezegd. Foto's bewijzen het tegendeel.

Monroe's jurken trekken op de expositie meer aandacht dan de scenario's die op in vitrines liggen. Het zijn de scripts die ze tijdens opnames gebruikte, onder meer van Some Like It Hot, Let's Make Love, The Misfits en Something's Got To Give, haar laatste, onafgemaakte film. Er staan in de kantlijn opmerkingen gekrabbeld waar je veel in kunt lezen. 'Smile - human Madonna'. 'Men that are men can't be trusted'. 'If I have to kill myself I must do it'. Het zijn opmerkingen die net zo goed niets kunnen betekenen. Monroe's jurken zijn welsprekender.

Eén jurk heeft in New York een eigen zaal gekregen. Het is dan ook een jurk der jurken, een jurk met een titel, 'The Happy Birthday Mr. President Dress'. 'Estimate on request' staat er in de catalogus. Monroe droeg de jurk op 19 mei 1962, tijdens het verjaardagsfeest van de president in Madison Square Garden waar ook Ella Fitzgerald en Frank Sinatra optraden. Monroe kwam tegelijk met de taart. Ze zuchtte Happy Birthday en wreef met haar handen van haar dijen naar haar heupen naar net niet haar borsten.

Het is een jurk waar je alles van wilt weten. Dat ze de ontwerper, Jean Louis, vroeg 'een historische jurk' te ontwerpen. Dat hij van zijden gaas gemaakt is. Dat deze stof in Frankrijk op speciale weefgetouwen werd geweven omdat hij zachter en doorzichtiger moest zijn dan gebruikelijk. Dat ze er door de ontwerper vlak voor de voorstelling in werd genaaid om te zorgen dat hij echt precies paste. Dat er zesduizend kraaltjes op genaaid zijn. Dat ze er 12.000 dollar voor betaalde. Dat ze er niets onder droeg. De jurk is de enige die op de tentoonstelling om een paspop is gedaan. Het is een doorzichtige paspop, zonder hoofd, onzichtbaar onder de huidkleurige stof. De jurk lijkt te zweven in de donkere ruimte, een jurk als een schijnbeweging, die haar vormen voor altijd heeft vastgelegd. Het is alsof hij een afdruk is van haar rondingen. Een foto van zesduizend pailletten en niets bijna.

The Personal Property of Marilyn Monroe. Kijkdagen: Christie's Los Angeles, 20 t/m 24 aug. Christie's Londen 18 t/m 22 sept. Christie's Parijs 5 t/m 7 okt. Christie's New York 22 t/m 26 okt. Veiling Christie's New York 27 en 28 okt. Catalogus beschikbaar vanaf begin september, prijs 85 dollar. Minicatalogus 10 dollar. Inl. 00-1-212- 6362036 of www.christies.com.

( a d v e r t e n t i e s )