NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Met ongeloof staren de Turken naar de versgedolven graven. 'Ik heb twee hoofden. Het ene leeft nog, het andere is dood.'

Door onze correspondent BERNARD BOUWMAN

YALOVA/BURSA, 18 AUG. In het dorpje Boyacila is voorlopig geen brood te krijgen. De bakker van Boyacila, ongeveer een half uur rijden van het epicentrum van de aardbeving, heeft zijn winkel gesloten omdat hij zijn zoon begraaft. Die lag op het balkon te slapen toen opeens het huis begon te schudden. In zijn angst sprong de jongen naar beneden. Hij was op slag dood: één van de meer dan 3.000 slachtoffers die tot nu toe zijn geteld. Op de begraafplaats in de bergen bij Boyacila heeft de zoon zijn laatste rustplaats gevonden in een van de graven die inwoners van het gebied met schoppen en beitels voor hun familieleden hebben gegraven. Met ongeloof in hun ogen staren de familieleden naar de graven. De dood is een ongenode gast in Boyalica, maar vertrekken zal hij voorlopig niet.

"Dat was mijn huis", zegt Zekai Isler, terwijl hij met zijn rechterhand naar een verfrommeld flatgebouw wijst. In zijn linkerhand houdt hij een deken. Hij slaapt buiten vannacht, want de kans is groot dat zijn flatgebouw instort. Even is de leraar geschiedenis wezen kijken hoe zijn appartement in Altinova erbij ligt. "Er is niets meer heel", zegt hij somber. "Alles waar ik jaren voor heb gewerkt is kapot." Hoe hij zich voelt? "Ik heb twee hoofden", zegt hij treurig. "Het ene leeft nog, maar het andere is dood." Het epicentrum van de aardbeving lag bij Izmit, maar ook ver ten zuiden daarvan is het openbare leven ontwricht. Zelfs in de badplaats Kusadasi is geen water en elektriciteit meer. In het rampgebied zelf kunnen de meeste pompstations op de snelweg naar Istanbul geen benzine meer leveren omdat de stroom is uitgevallen. De stations die dat nog wel kunnen, accepteren alleen baar geld. Veel auto's staan langs de weg: het geld is op en er is geen benzine.

Het zwaarst getroffen is het gebied tussen Izmit en Yalova. In Izmit staat een grote olieraffinaderij in brand. Vanuit de bergen is goed te zien hoe een enorme rookpluim de stad bedekt. Het gebied rond de raffinaderij is afgezet en dankbaar meldt de Turkse televisie dat het buitenland speciale vliegtuigen heeft aangeboden om het vuur te bestrijden. Maar er volgt onmiddellijk een sombere voorspelling. Als de brand vanavond niet is geblust kan de hele zaak de lucht in gaan, met enorme gevolgen.

In de bergen bij Altinova zijn nu taferelen te zien die de Turken alleen maar van tv-beelden uit de Balkan kenden. Tractoren banen zich een weg omhoog. Zij zitten vol met vluchtelingen die nauwelijks de tijd hadden om een tas te pakken. In zijn dorp in de buurt van Altinova is een kwart van alle huizen met de grond gelijkgemaakt, vertelt Sadetin. Tien mensen verloren het leven, onder wie een van zijn tantes. Zij dachten juist dat het onmiddellijke gevaar was geweken toen de gendarmes kwamen vertellen dat de gasleidingen kapot waren en dat ze direct weg moesten.

Het leven is arbitrair

Dus slaapt hij nu in de bergen. "We gaan allemaal dood", zegt een vriend van Sadetin en wrijft vermoeid met zijn handen in de ogen.

Hoe kon dit gebeuren? Op de televisie vertelt een man dat de ramp een boodschap van God is. "Wij leven niet goed genoeg hier in Turkije", zegt hij. "Dat wordt ons nu duidelijk gemaakt". Maar voor de meeste slachtoffers is het nog te vroeg om te analyseren. Het leven is arbitrair, zo suggereert de hulpeloze blik in hun ogen. Bij rampen zoals nu is er geen hoe en waarom, hoe graag je dat ook zou willen.De Turkse pers is al wel aan het analyseren geslagen. Zij legt de verantwoordelijkheid niet bij God maar bij de projectontwikkelaars die snel ondeugdelijke huizen neerzetten om zo rijk te worden. 'Moordenaars' kopt een Turks dagblad bij een serie foto's van flatgebouwen die in elkaar zijn gezakt als een kaartenhuis. Als de aardbeving iets aantoont, dan is het wel dat het leven de rijken in Turkije redelijk goed is gezind. Hun huizen bleven in het algemeen staan, terwijl die van de armen met de grond gelijk werden gemaakt. De rijken hoeven alleen met de verzekering te bellen, de armen tellen hun doden.

Dat laatste kan nog wel een hele tijd duren. Het officiële dodencijfer ligt inmiddels boven de 3000, maar in het rampgebied liggen er onder het puin waarschijnlijk nog honderden slachtoffers. De mortuaria zijn inmiddels overvol geraakt, de stoffelijke resten worden nu bewaard in de vriesruimten van grote slagerijen.

De stad Bursa speelt een centrale rol bij de hulpverlening aan de slachtoffers. De stad zelf heeft de ramp betrekkelijk goed doorstaan en heeft in ieder geval nog water en elektriciteit. Vanuit de hele regio worden gewonden met gillende sirenes naar het staatsziekenhuis in de stad gebracht. De artsen mogen van de leiding niet met de pers praten maar een arts wil wel kwijt dat hij in een paar uur tijd honderden mensen heeft zien binnenkomen. "Er is een dorp tussen Izmit en Yalova waar geen huis meer overeind staat", vertelt hij snel, terwijl er al weer een nieuwe ambulance aankomt. Familieleden wachten buiten in de open lucht op nieuws van hun gewonde dierbaren. Met de pers praten willen ze niet, ze hebben genoeg aan hun eigen gedachten.

Bursa is een oase van rust vergeleken bij de chaos een half uur rijden verderop. Er is een brug ingestort op de weg naar Istanbul en bovenop een autobus terechtgekomen. De ravage is enorm en er staan honderden kilometers files. De emoties lopen hoog op. "Ik sta hier al zeven uur en ben maar een paar kilometer opgeschoten", schreeuwt een automobilist woedend als een andere autobezitter probeert voor te dringen. "Ga terug in de rij of ik sla je helemaal verrot". Omstanders moeten er aan te pas komen om de twee automobilisten uit elkaar te halen. Ook bij de boot naar Istanbul staan kilometers lange rijen. "Als we over een paar uur terug komen hebben we meer kans", zegt een cynische Turk. "Dan heeft de mafia de zaak waarschijnlijk overgenomen en komt er een speciale rij voor mensen die grof geld willen betalen".

De chaos in het gebied is inmiddels zo groot geworden dat de Turkse regering de noodtoestand heeft uitgeroepen. Zo kan zij al het materieel vorderen dat nodig is om hulp te bieden. Op de televisie vertelt een minister dat het door de verkeerschaos vrijwel onmogelijk is om hulp te verlenen waar het noodzakelijk is. Hij roept alle automobilisten op netjes te zijn en in ieder geval ambulances ongestoord doorgang te verlenen. Op de snelweg naar Istanbul is zijn smeekbede echter aan dovemansoren gericht. Vrijwel alle automobilisten proberen zich in het spoor van een ambulance te nestelen om zo de reistijd naar Istanbul te verkleinen. "Ik moet verdomme morgen werken", roept een automobilist radeloos, terwijl hij naar de ellenlange rij auto's voor hem kijkt. In een park in Yalova vat een oude vrouw haar lot gelatener op. "Wij weten niet wat God in het boek van ons leven heeft geschreven", zegt ze, terwijl ze zich voorbereidt op een nacht in de buitenlucht. "Accepteren, meer kun je niet".

Verdriet en boosheid na de beving (17 augustus 1999)

( a d v e r t e n t i e s )