NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Architecten komen in het geweer tegen de 'architectenlijstjes' van gemeenten. Broodnijd versus oneigenlijk handelen van de overheid.

Door onze redacteur HERMAN STAAL

LEERDAM, 10 AUG. Buiteman en Bikker waren er al sinds 1992 mee bezig. De architect en de aannemer wilden een mooi complex met tien twaalf seniorenwoningen bouwen in het kerkdorp Schoonrewoerd. Een project van drie miljoen gulden. "Tot opeens het hoofd van de dienst ruimtelijke ordening met een lijstje architecten op de proppen kwam. En ik stond daar niet op", zegt architect J.P. Buiteman. Bikker kreeg volgens hem van de ambtenaar te horen dat het project niet door ging als Buiteman de architect zou blijven. " Ordinaire broodroof", roept Buiteman.

De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) onderzoekt zeven klachten over het oneigenlijk bevoordelen van architecten door gemeenten. De Bond van Nederlandse Architecten (BNA) heeft de klachten ingediend over het hanteren van zogeheten architectenlijstjes. Projectontwikkelaars en particulieren zouden volgens de beroepsvereniging worden gedwongen uitgekozen architecten de ontwerpen voor huizen en gebouwen te laten maken. Gemeenten willen zo zelf kunnen bepalen hoe de woonomgeving er uit ziet. Maar dat is volgens de BNA tegen de Mededingingswet.

Vanuit de Tweede Kamer wordt verdeeld gereageerd op het onderzoek van de NMa. VVD-Kamerlid P. Hofstra: "Het is een oude wens van de VVD om dit soort betutteling van de overheid aan te pakken." PvdA-Kamerlid A. Duivesteijn is minder enthousiast: "De NMa zou zich met grote zaken bezig moeten houden, namelijk de monopoliepositie van projectontwikkelaars. Dat is veel belangrijker."Een van de zeven klachten is die van architect Buiteman uit Leerdam. Jarenlang kreeg hij opdrachten in Leerdam. "Twee Amro-banken, de HEMA en het cultureel centrum Het Dak. Miljoenenprojecten. Nooit klachten gehad." Met de bevriende aannemer D. Bikker wilde hij in 1992 al aan het Oude Schoolplein in Schoonrewoerd seniorenwoningen bouwen. De grond was grotendeels van Bikker zelf, een klein deel was van de gemeente. De toenmalige wethouder was destijds positief over het project, maar er was geen geld.

In 1996 komt het weer uit de ijskast. De gemeente voert besprekingen met Bikker, maar niet met Buiteman. In een brief aan Bikker van 1997 schrijft het hoofd van de sector Ruimte dat het oude schetsplan bij de voorstellen aan de gemeenteraad betrokken is. "Dat is toch ongehoord. Wel mijn ontwerp gebruiken, maar mij passeren", zegt Buiteman.

Vervolgens wordt de welstandscommissie ingeschakeld. Dat is in het geval van Leerdam de stichting Dorp, Stad en Land, die voor meer gemeenten als welstandscommissie fungeert. De directeur van Dorp, Stad en Land schrijft aan een ambtenaar in april 1998 dat de gemeente vijf met naam genoemde architecten in overweging kan nemen voor de uitwerking van de plannen. Buiteman: "Het staat zwart op wit, een echt architectenlijstje." Hij is kwaad, neemt contact op met de geselecteerde architecten en beschuldigt ze van broodroof. Zij trekken zich dan terug. Buiteman dient daarop samen met de BNA een klacht in bij de NMa.

De NMa doet in juni van dit jaar uitspraak, het is de eerste in een zaak van een architect. Buiteman krijgt ongelijk. De NMa volgt het verweer van de gemeente dat er een tweede plan gemaakt is waarbij de gemeente opdrachtgever was.

Buiteman is tegen de uitspraak in beroep gegaan. De NMa behandelt woensdag zijn bezwaarschrift. Wethouder A. de Jongh (Ruimtelijke Ordening) ontkent dat Leerdam voorkeuren zou hebben gehad. Al moet hij toegeven dat het opvallend is dat vrijwel altijd dezelfde architecten in Leerdam werken. Hij verwacht dat de gemeente de zaak opnieuw wint. "Maar ik weet natuurlijk niet met wat voor stukken Buiteman nog komt. Ik heb op mijn bureau geen lijstje gezien." De Jongh is sinds begin dit jaar wethouder voor de Politiek Christelijke Combinatie. "Hiervoor maakten CDA en PvdA 25 jaar lang de dienst uit. Dan loop je wel het gevaar dat er bepaalde voorkeuren gaan leven".

Volgens BNA-medewerker Van Rijn hebben vooral PvdA-wethouders er een handje van architecten te selecteren. Tweede Kamerlid P. Hofstra (VVD) zegt dat ook. In Groningen bijvoorbeeld, waar hij vlakbij woont, is dit volgens hem de praktijk. "De ene partij gelooft nu eenmaal wat meer in een maakbare samenleving dan de andere". Het risico is volgens hem aanwezig dat er meer lelijke huizen worden gebouwd als gemeenten minder te zeggen krijgen, erkent Hofstra. "Maar wat is mooi en wat is lelijk?"

Volgens PvdA'er Duivesteijn wordt niet veel meer gebruik gemaakt van architectenlijstjes. Dat het vooral PvdA-wethouders zijn geweest die dit deden, ontkent hij niet. "Die willen graag dat de woningen kwaliteit hebben". En de kwaliteit van nieuwbouw holt volgens hem achteruit. Als alles aan de markt wordt overgelaten, wordt het volgens Duivesteijn alleen maar erger. "Er is in Nederland eigenlijk maar een heel beperkt aantal mensen dat over een miljoen woningen beslist. Dat zijn projectontwikkelaars." Zij hebben massaal grond ingekocht, waardoor gemeenten "niet om ze heen kunnen". Vorige week bleek evenwel uit een studie van het ministerie van Economische Zaken dat het bestaan van zogenoemde illegale kartels rond VINEX-locaties "zeer onwaarschijnlijk" is. Duivesteijn noemt de klachten over de architectenlijstjes "geneuzel van architecten van wie ik hoop dat ze weinig werk krijgen". Hij spreekt van " ordinaire broodnijd." BNA-medewerker Van Rijn is "gezien diens politieke achtergrond." niet verbaasd over Duivesteijns uitlatingen. "Het is niet te hopen dat hij ooit minister wordt".

( a d v e r t e n t i e s )