NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Er komt weer een kliklijn bij, nu tegen voetbalvandalisme. Wordt al die informatie wel zorgvuldig gewogen?

Door onze redacteur WILLEBRORD NIEUWENHUIS

DEN HAAG, 31 JULI. Klikken over de telefoon of met anonieme briefjes kun je over misbruik van sociale voorzieningen, over illegaal gekopieerde software, over belastingontduiking, het onecht gebruik van huurwoningen, geweld op straat, te lang rijden van vrachtwagenchauffeurs, de massale inkoop van vuurwerk en nog veel meer.

"Klikken is een deugd geworden", stelt het Platform Uitkeringsgerechtigden Friesland vast. Het maakt zich al jaren zorgen over de wildgroei. Gemeenten zijn vrij telefoonlijnen beschikbaar te stellen om burgers te laten klikken en klagen. Soms blijven ze kort open, vaak jaren. Geregeld blijkt dat mensen na een ruzie over een geheel andere zaak de telefoon pakken en informatie doorgeven. Na onderzoek wordt vrij snel duidelijk dat die ondeugdelijk is. Toch blijft de mogelijkheid te klikken ruim aanwezig en ze groeit. Experts schrijven de bereidheid tot klikken toe aan 'een gevoel dat sociale controle sterk is afgenomen'.

In oktober, ruim vóór de Europese Kampioenschappen voetbal volgend jaar, komt er een nieuwe kliklijn, ter bestrijding van voetbalvandalisme. Minister Peper (Binnenlandse Zaken) heeft het idee bedacht, maar het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV) waar de klikinformatie straks moet binnenkomen, heeft nú al bedenkingen. In Engeland is de lijn voor gegevens over er op los timmerende supporters wel een succes, maar medewerker Ron van Reenen van het CIV zegt in het Rotterdamse politieblad: "Het ligt natuurlijk nogal gevoelig. Als de lijn door beroerde communicatie niet aanslaat en gezien wordt als een kliklijn, zal het onder de supporters in ieder geval geen succes worden."

Binnenlandse Zaken en het CIV hopen dat supporters bereid zijn anoniem te tippen, als ze in een clublokaal, in een café of op straat iets opvangen over plannen voor voetbalgeweld. Zelf naar de politie gaan, is voor de meeste supporters een barrière, zeggen de plannenmakers van de nieuwe telefoonlijn. Een anonieme tip geven ze misschien makkelijker. De informatie wordt doorgespeeld naar de politie en andere instanties, die de betrouwbaarheid van de melding nagaan.

Een aantal politiekorpsen heeft al jaren aparte meldlijnen voor informatie over onveiligheid en vormen van geweld, maar het gebruik ervan is heel wisselend. Een woordvoerder van de Rotterdamse politie zegt dat burgers de lijnen wel gebruiken als de meldpunten weer eens in de publiciteit zijn geweest, maar in het algemeen valt 'de oogst' van ongeveer 300 meldingen per jaar tegen. Vaak is de informatie onbruikbaar. In 1996 kwam er in Rotterdam slechts twee keer een gouden tip binnen. Ook elders zijn de lijnen bij de politie geen groot succes.

Iedere burger heeft volgens artikel 160 van het Wetboek van Strafvordering de plicht bijzonder ernstige misdrijven onverwijld aan te geven. Maar hoe staat het met anoniem tippen en klikken? De Hoge Raad heeft in een arrest van 9 januari 1987 uitgesproken dat het bij privacy- kwesties gaat om een afweging van belangen. In die uitspraak heeft de Hoge Raad gesteld dat het anoniem tippen in beginsel niet in strijd is met de wet. De rechter heeft het laatste woord over de ingewonnen informatie en het gebruik ervan.

Bij het Gemeenschappelijk Administratie Kantoor (GAK) kwamen in 1996 landelijk 6.000 tips binnen over ten onrechte genoten sociale uitkeringen. Slechts vijftien procent van de tips bleek bruikbaar. Het ministerie van Sociale Zaken zegt het anonieme tips alleen natrekt als er een redelijk vermoeden is dat ze juist zijn. Het Platform Uitkeringsgerechtigden Friesland (PUF) denkt dat twintig procent van de anonieme tips iets oplevert. Maar bij de andere tachtig procent van de meldingen kunnen personen over wie het gaat, toch worden beschadigd.

Bestuurslid Johan Brouwer wil dat het PUF na de vakantie nieuwe protesten gaat voeren tegen de oprukkende kliklijnen, geïnspireerd door zijn grote actie van twee jaar geleden in Friesland. "Een medeburger aangeven lijkt een deugd te worden. De overheid wil dat we als burgers goed met elkaar omgaan, maar diezelfde overheid stimuleert mensen tegen elkaar op te zetten. Klikken is een afschuwelijk middel: het is laf, onfatsoenlijk en onsportief maar het sluipt maar door."

Secretaris Ljibe Hoeksma valt Brouwer bij: "Ik heb niets tegen het verstrekken van deugdelijke informatie, maar kom dan met open vizier. Dat andere mensen verraden, daar verzet ik me tegen. Maar het gaat gewoon door. Na de oorlog wisten we er nog raad mee. Als je iemand had verlinkt dan werd je kaalgeschoren."

De Friese actievoerders verbazen zich dat "er nooit een principiële discussie is gevoerd over kliklijnen maar dat ze stilletjes zijn opgerukt". Dr. Pieter Ippel, hoofddocent rechtstheorie in Utrecht, vraagt zich af of instanties die met informatie van de kliklijn aan de gang gaan, wel voldoende garanties geven aan al die personen over wie wordt geklikt. Is het allemaal wel effectief?

"Klikken gedijt in een atmosfeer van wantrouwen en heimelijkheid. Maar de aldus verkregen tips zijn niet zo makkelijk controleerbaar en daarmee kan heel gemakkelijk schade worden toegebracht aan de personen waarover soms vrij lichtzinning informatie wordt gegeven. Blijft op die manier later geen foutieve informatie in de gegevensbestanden hangen?"

Klikken moet volgens Ippel een ondeugd blijven: "In een democratie moet je eisen stellen aan de kwaliteit van sociale controle. Die moet bij voorkeur direct zijn en niet heimelijk zijn weg vinden via slordig opererende instanties.Ik houd mijn studenten altijd maar de woorden van de Franse rechtsgeleerde Montesquieu voor: Ongelukkig zijn zij die moeten leven in een land waar voor verklikkers standbeelden worden opgericht."