NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

EDO DIJKSTERHUIS
Hij was die andere zwarte leider. Terwijl dominee Martin Luther King droomde van een vreedzaam samenleven van blank en zwart in Amerika, streefde Malcolm X naar zelfbeschikking voor Afro-Amerikanen 'by all means necessary'. Zijn geloof in volledige raciale segregatie en zijn militante nationalisme (door zijn critici 'zwart racisme' genoemd) maakten hem in de jaren zestig een door velen gevreesd extremist. Regisseur Spike Lee, die in films als Do the right thing en Jungle Fever al een voorkeur voor raciale thema's toonde, stortte zich in 1993 op de verfilming van het levensverhaal van Malcolm X. Zich sterk baserend op diens autobiografie (geschreven met assistentie van Roots-schrijver Alex Haley) schetst hij in niet minder dan 3 uur en 21 minuten een portret van de man die ooit zei: "The only thing I like integrated is my coffee".

Lee toont ons hoe Malcolm Little opgroeit in ruraal Georgia als zoon van een straatarme predikant, die vermoord wordt door de Klu Klux Klan. Hoe hij vervolgens onder de bijnaam Red terechtkomt in Chicago en Boston waar hij zich inlaat met gokken, diefstal en prostitutie. En hoe hij, inmiddels drugsverslaafd en Satan genoemd, in de gevangenis belandt en daar in aanraking komt met de Nation of Islam. Malcolm, die zijn achternaam vervangt door een X als symbool voor een verloren Afrikaanse afkomst, maakt furore binnen deze zwarte moslimorganisatie maar wordt uitgestoten door toedoen van jaloerse collega's. Na een bedevaart naar Mekka, waar hij zijn definitieve naam El-Hajj Malik El-Shabazz aan overhoudt, zweert hij zijn haat jegens de 'blauwogige witte duivels' af en vormt een eigen protestgroep. Op 21 februari 1965 wordt hij vermoord tijdens een lezing in New York.

Lee's portret is een geschiedenisles, een poging een stukje verleden tot leven te brengen voor een generatie die de jaren zestig en de strijd van de burgerrechtenbeweging niet heeft meegemaakt. Maar tot een eigen interpretatie komt de regisseur niet. Hij gebruikt de autobiografie als een kleurplaat, waarbij hij er voor zorgt niet buiten de lijntjes te tekenen. Ook hoofdrolspeler Denzel Washington, die angstaanjagende gelijkenis vertoond met foto's van Malcolm X maar in zijn toespraken net dat beetje passie mist om te kunnen overtuigen als briljant demagoog, slaagt er niet in de militante moslimleider echt leven in te blazen. De beelden van de Rodney King-video bij de aftiteling en de plompverloren epiloog waarin Nelson Mandela een schoolklas toespreekt zijn een geforceerde poging de boodschap van Malcolm X te actualiseren. Het rechtlijnige moraal-van-het-verhaal-einde strookt misschien wel met de Lee's educatieve doeleinden, maar doen Malcolm X, die evenveel persoonlijke veranderingen als namen heeft gekend, geen recht.

Malcolm X (Spike Lee, VS, 1992), Canvas, 20.30-23.45u.