NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

"UITERST ZORGWEKKEND". Zo omschreef de nieuwe minister van Landbouw, Brinkhorst (D66), de situatie die hij aantrof na het aftreden van zijn voorganger en partijgenoot Apotheker. Hij doelde op het varkensprobleem, beter gezegd: de Wet herstructurering varkenshouderij. Deze is na de varkenspestepidemie onder het vorige kabinet tot stand gekomen, maar beland in een complete patstelling.

De rechter heeft een harde, wettelijke sanering voor de afzienbare termijn geblokkeerd. Een vergoedingsregeling voor de varkenshouders haalde het niet in het kabinet zodat Apotheker opstapte. Het nettoresultaat, zo constateerde Brinkhorst: er is nog geen vier procent bereikt van de beoogde mestreductie, terwijl tien procent het eerste doel was. De varkenshouders hebben alle ronden in de juridische strijd tot dusver gewonnen. Toch houdt Brinkhorst op goede gronden vol dat de staat niet schadeplichtig is. De einduitslag van het proces laat echter nog wel even op zich wachten. Het enige wat er in die situatie voor de nieuwe bewindsman opzat, was een interimwet aan te kondigen. Een eerdere noodwet van zijn voorganger is naar verluidt overigens gestrand op de Raad van State. Door de rechterlijke uitspraken is het ongedaan maken van de kortingen onvermijdelijk. Met andere woorden: terug naar af. Het enige wat Brinkhorst overblijft, is te stipuleren dat de verhoging niet leidt tot nieuwe mestproductierechten die afzonderlijk verhandelbaar zijn. Ook bij opkoop door de overheid tellen ze niet mee. En het uiteindelijke doel blijft onverminderd een situatie waarin "de aanwezige mestafzetruimte centraal wordt gesteld als onmiddellijk bepalende factor voor de productie-omvang".

DAT LAATSTE IS alleen al geboden wegens de Europese voorschriften. Daaraan kan een Nederlandse rechter in elk geval weinig afdoen. Dus wat schieten de varkenshouders op met de juridische slagen die zij hebben binnengehaald? Een commentator in het vakblad Agrarisch Recht draait de vraag om en zegt "dat de Staat zich in een onmogelijke positie heeft gemanoeuvreerd waarbij men niet meer voor- of achteruit kan zonder onrechtmatig te handelen jegens de een of de ander". Dezelfde commentator moet erkennen dat de juridische tussenstand in de strijd om de varkensrechten "onduidelijk en chaotisch" blijft. De tot nu toe gewezen varkensvonnissen hebben bovendien implicaties die verder gaan dan de protesterende sector, bijvoorbeeld voor het intrekken van milieuvergunningen. Het blijft de vraag of de rechter in het door de staat ingestelde hoger beroep ten slotte zo ver zal willen gaan.

Het is dan ook een gerede vraag of de juridische overwinningen van de varkenshouders niet een Pyrruszege vormen. Het voornaamste resultaat is dat de stallen zich vullen. Het CBS meldt: het aantal varkens was na de epidemie gedaald tot 13,5 miljoen maar is nu weer terug op 14 miljoen. Een van de redenen voor Apotheker om af te treden was dat "we af moeten van verdere juridisering". Dat oordeel wordt in elk geval bevestigd door de CBS-cijfers.

De koepelorganisatie LTO-Nederland is nu ook tot de conclusie gekomen dat een fikse inkrimping onontkoombaar is. Mede met het oog op kwaliteitsverbetering van het product. Zeker dat laatste is een doelstelling die steun verdient. Het knelpunt blijft het prijskaartje. LTO denkt toch weer primair aan een - langdurige - opkoopregeling van het rijk. De eigen bijdrage van de sector zelf zoekt de boerenorganisatie vooral in het 'veevoederspoor': milieuvriendelijk voedsel.

BRINKHORST HEEFT echter al direct duidelijk gemaakt "dat technische oplossingen zoals mestverwerking en veevoedermaatregelen alleen het evenwicht op de mestmarkt niet kunnen verzekeren". Ook het tijdpad van de minister is een stuk strakker. Zijn einddoel is een varkenshouderij die volledig grondgebonden is, eventueel in combinatie met langdurige afzetcontracten voor mest. Dat is precies in de roos. Er zijn maar weinig boeren die de mestafzet als hun eigen probleem zien en uit de moeilijkheden bij het kwijtraken van hun mest de conclusie trekken dat ze dan maar wat minder dieren moeten houden.

Dit inzicht zal de sector toch zelf moeten opbrengen. Wel is het altijd zo dat individuele boeren aanspraak kunnen maken op vergoeding van onevenredige schade. Als de sector zijn eigen verantwoordelijkheid nu eens werkelijk neemt, kunnen extra getroffen ondernemers met des te meer recht aanspraak maken op dat beginsel.

( a d v e r t e n t i e s )