NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De verkoop van een arbodienst

Bij de privatisering en verkoop van de arbodienst van Amsterdam ging alles fout wat fout kon gaan. Een reconstructie.

Door onze redacteur HERMAN STAAL

AMSTERDAM, 16 JULI. Op het Amsterdamse stadhuis heet het "een onaangenaam dossier". De verkoop van de gemeentelijke arbodienst, begin dit jaar, heeft de stad geen 4 miljoen gulden opgeleverd, zoals verwacht, maar het zal mogelijk 18 miljoen gulden kósten. "Alles wat fout kon gaan, is fout gegaan", zegt PvdA-raadslid T. Halbertsma.

In februari keurde de gemeenteraad - met enig gemor - de verkoop van de arbodienst goed. Maar het galmt nog steeds na op het Amsterdamse stadhuis. Want het was een dure les, die op aandringen van enkele raadsleden goed geëvalueerd moet worden. Maar ambtenaren en politici vrezen dat ze de schuld krijgen. Daarom is iedere bijeenkomst hierover geheim. Wethouder Groen (Financiën) heeft inmiddels besloten om extern onderzoeker L. Delfgaauw aan te stellen voor een feitenonderzoek. Zelfs dit besluit is "kabinet" en dus niet openbaar. Groen wilde het liefst alleen de periode augustus 1997-maart 1998 laten onderzoeken, maar krijgt dat er niet door. In die periode was hij zelf nog niet verantwoordelijk. "Dit riekt naar schonehandenpolitiek", zegt ex-D66-wethouder J. van der Giessen, die gisteren is afgetreden als als raadslid. "Maar ik zal me nog fel verzetten als ze mij hiervan de schuld willen geven."

De arbodienst van de Amsterdamse GG&GD, die toeziet op ziekteverzuim en arbeidsomstandigheden bij in hoofdzaak andere gemeentelijke diensten, geldt al lang als 'koppijnportefeuille'. In het najaar van 1996 verkeert de dienst (130 medewerkers) in een deplorabele staat. Het administratieve systeem begint te kraken en klanten lopen weg. Zo besluit de Amsterdamse politie over te stappen naar KLM Arbo Services. Maar echt prioriteit van het stadsbestuur heeft de situatie niet, de problemen bij met name het Gemeentevervoerbedrijf (GVB) slokken de aandacht op.

De nieuwe GG&GD-directeur Frans Croonen krijgt begin 1997 opdracht om de verzelfstandiging te regelen, iets dat per 1998 volgens de wet geregeld moet zijn. Omdat de dienst te klein en te zwak is om alleen te overleven krijgt Croonen ook de taak om onderhandelingen te beginnen met marktpartijen voor een verkoop. Twee grote hebben serieuze belangstelling: Arbo Unie en Commit Arbo. Met de Arbo Unie werkt de Amsterdamse arbodienst al samen, maar die samenwerking zit in het slop. Daarom wordt Commit Arbo gekozen als partij om mee verder te onderhandelen. Onduidelijk is wie dat precies besluit, het stadsbestuur stemt er in ieder geval pas in februari van 1998 mee in. De exclusieve keuze voor Commit maakt de gemeente kwetsbaar. "De gemeente werd speelbal van de overnemende partij. We moeten nu toch eens weten hoe en door wie dat besluit is genomen", zegt PvdA-raadslid Halbertsma achteraf.

Het verkoopproces verloopt vanaf het begin moeizaam. Er is een stuurgroep waaraan Croonen alles moet voorleggen. En er is een 'toetsteam'. In beide zitten topambtenaren. Maar bij velen is onduidelijk wie welke bevoegdheden heeft. Aan het eind van 1997 lijkt het proces toch te gaan slagen. Op basis van een omzet van 23 miljoen gulden per jaar wordt afgesproken dat Commit Arbo 4 miljoen gulden goodwill zal betalen. In november lijkt een definitieve overeenkomst dichtbij, maar dan gaat het mis. Wethouder Van der Giessen trekt volgens een ingewijde haar handen van het politiek gevaarlijke dossier af. "Ze liet het gewoon liggen. 'Ik ga nu eerst de verkiezingen in', zei ze. We waren perplex", zegt hij. Van der Giessen ontkent dit stellig. "Ik heb me juist erg ingespannen om alles voor de verkiezingen te regelen." Volgens haar kwam er in die periode juist niets uit de stuurgroep.

Het duurt nog tot vlak voor de verkiezingen voordat het college van B en W toestemming geeft de finale onderhandelingen in te gaan. Maar opeens komt er voor Croonen en Commit Arbo een volstrekt onverwachte eis bij. Eventuele gedwongen ontslagen na de overname komen voor rekening van de overnemende partij, schrijft het college op aandringen van personeelszaken en de afdeling financiën. Dat komt neer op miljoenen guldens risico voor Commit. Directeur T. Baijings: "Een onbegrijpelijke eis. En ook ongebruikelijk." Een bedrijf kan volgens hem nooit "de goudgerande wachtgeldregeling" voor ambtenaren overnemen. "Dit was voor mij hét bewijs dat het met de politiek moeilijk onderhandelen is."

Die eis zet het proces op springen. Commit Arbo dreigt af te haken. Klanten van de arbodienst worden ongeduldig. Een van de grote klanten die dan opstapt is de brandweer, nota bene een onderdeel van de gemeente zelf. April 1998. Een nieuw college van B en W. Van der Giessen krijgt een nieuwe portefeuille. De nieuwe VVD-wethouder Harry Groen neemt de arbodienst van haar over en besluit een maand later maar eens met Commit-directeur Baijings te gaan praten. Binnen tien minuten vervalt de eis om de wachtgeldregeling over te nemen. "Hij begreep meteen dat het een onredelijke eis was", zegt Baijings.

De onderhandelingen beginnen dan feitelijk opnieuw. Maar doordat klanten al vertrokken zijn is de omzet met vijf miljoen gulden teruggelopen - ruim 20 procent. Commit Arbo weigert daarom de goodwill te betalen. Maar de gemeente is met handen en voeten gebonden aan Commit. Het proces stoppen betekent onherroepelijk een faillissement, en dan is het debacle nog veel groter. De gemeente doet de dienst voor niks over, met de garantie dat wachtgelden voor gedwongen ontslagen betaald zullen worden. Daarvoor heeft Groen inmiddels achttien miljoen gulden gereserveerd. Er gaan geen 130 werknemers naar Commit, zoals aldoor gedacht, maar slechts 105.

Pas in februari 1999 is alles gereed en accepteert de gemeenteraad de verkoop. Politieke gevolgen blijven uit. Jikkie van der Giessen heeft immers een andere portefeuille en Harry Groen heeft het 'dossier' voortvarend genoeg aangepakt, vindt de raad. Op het Waterlooplein wordt druk gespeculeerd over de schuldvraag van de dure verkoop. Bestuurders beschuldigen ambtenaren. "De toenmalige directie van de GG&GD had niet de expertise en ervaring om dit op een goede manier te doen", is de verklaring van wethouder Groen. Anderen wijzen juist naar de bestuurders. Directeur T. Baijings van Commit Arbo: "Als je ambtenaren niet voldoende politieke steun geeft, wordt het moeilijk."

De gemeente wil nu een expertisebureau oprichten dat de verzelfstandiging van andere diensten moet gaan regelen. Een van de volgende bedrijven die Amsterdam zal verzelfstandigen en mogelijk verkopen is de stadsdrukkerij. Groen: "Ik heb het personeel gezegd dat ik het ontzettend leuk zou vinden als ze het zelf kopen. Er hangt daar een veel aardiger sfeertje dan bij de arbodienst."

( a d v e r t e n t i e s )