NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Steeds meer verslaafden uit de Randstad verzamelen zich onder Hoog Catharijne in Utrecht. Gezellig trippen op muzak - verwarring rond een ongedoogde 'gedoogzone'.

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

UTRECHT, 8 JULI. Het Turkse meisje met de roze strikken in haar staartjes geeft haar vriend een knuffel. Zij neemt er nog eentje. Een pijpje, 'puntje' erin en aansteker erbij. Ze inhaleert, zegt: "Jummie". Iemand offreert drie softijsjes tegelijk. Likkie? Muzak kabbelt de tunnel in. Onder het Utrechtse winkelcentrum Hoog Catharijne kun je gezellig trippen op Richard Clayderman.

De tunnel is eigenlijk een overdekte steeg. De Stationsdwarsstraat ligt als een slagader onder de volle lengte van Hoog Catharijne. Voor laden, lossen en de toegang naar de winkelmagazijnen. Het schemert er altijd. Bewoners van de bovengelegen flats maken 's morgens een slalom rond slapende verslaafden. Of waarschuwen bezoek hun auto niet bij de ingang van de straat te parkeren - er sneuvelt nogal eens een ruit. Geen winkelmeisje durft meer in de tunnel te komen, zegt John de Beer, en de flatbewoners "zitten als ratten in de val". Hij is ruim 25 jaar eigenaar van een kousenwinkel in het winkelcentrum en voorzitter van de Belangenvereniging Hoog Catharijne. En die is de ruim 100 verslaafden die op piekuren in de tunnel zijn spuugzat. Ze komen ook uit Amsterdam, nu daar het Centraal Station wordt 'schoon' gehouden. En uit Rotterdam, sinds junkie-vrijplaats Perron Nul daar is gesloten. Het binnenste van de tunnel is grotendeels onzichtbaar voor de voorbijganger. Zeer geschikt voor ongestoorde handel en gebruik. Maar als de gemeente niet snel iets doet, heeft de winkeliersvereniging besloten, dan gaat de beuk erin. "Brandslang door de gang, en opsodemieteren." Op 1 augustus zal de tunnel voor een deel worden afgesloten. "En dat kost ongeveer acht ton", zegt Maarten Vermeulen, regiomanager van WPM, de beheersmaatschappij van Hoog Catharijne. In 2001 wordt een deel van het winkelcentrum, en de tunnel, afgebroken om plaats te maken voor de nieuwbouw van het Utrecht Centrum Project. Dat gedeelte blijft open - geldverspilling om daar nu dure hekken te plaatsen. Maar mogen de verslaafden er ook blijven komen? Ja, vindt wethouder Van Leijenhorst (GroenLinks). "Ze moeten weg", zeggen de politie en de beheerder van Hoog Catharijne. "Het waait in dit gedeelte te hard", klaagt het Turkse meisje. "Dan gaat mijn pijpje uit".

Midden tussen de gebruikers bevestigen twee timmermannen de eerste delen van een stalen hek. Met ogen als schoteltjes blijven ze over hun schouder kijken. Videocamera's zullen de tunnel 24 uur per dag gaan bewaken. Wie er zomaar loopt, voelt zich ongemakkelijk bespied. Maar ernstige incidenten hebben zich volgens de politie nog niet voorgedaan. Twee mannen slaan elkaar weliswaar tegen de grond maar zitten even later weer gebroederlijk naast elkaar. Een houdt zijn jas open, de ander steekt daartussen zijn pijpje aan. Alice (28) en Michiel (48) vallen hier nogal uit de toon. Omdat Alice een schoonheid is, hoog op de benen en met lang rood haar. Omdat Michiel fijne gelaatstrekken heeft, een Burberry's regenjas en brogues draagt en dus wordt aangeklampt om geld dat hij sinds zijn faillissement niet meer heeft. Junkies met allure. Zij, koket: "Schat, ik word zo slórdig van drugs. Twee snuiven en ik heb een ladder in mijn panty!" Hij schiet in de lach. "Ik had nooit wat gebruikt. Tot mijn ex-echtgenote zei: 'Wij, lieverd, gaan eens snuiven met de kerst. Dat is léuk." Nu baset hij sinds een jaar met Alice. Zijn vrienden en zijn twee kinderen weten niets.

Twee agenten die door de tunnel lopen willen niet met verslaggevers praten.

Base in de catacomben van Hoog Catharijne

"Goh", zegt het Turkse meisje een uur later. "Ze komen opeens wel héél vaak langs." Om de tien minuten zijn agenten door de tunnel gekomen. De verslaafden wandelen dan met een sukkelgangetje voor ze uit, wachten om de hoek tot ze weg zijn en lopen de tunnel weer in. Als een politiebusje drie knikkebollende gebruikers meeneemt zegt Alice: "Tutterdietut. We doen ons best vandaag."

De afsluiting van de tunnel wordt betaald door het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, de eigenaar van Hoog Catharijne, en de winkeliers. De gemeente hoefde alleen een vergunning voor het sluiten van de straat af te geven. Dat ging moeizaam. Nog steeds zegt wethouder Van Leijenhorst: "Ik vind dat we een gedeelte van die gang moeten openlaten. Je kunt niet doen alsof verslaafden niet bestaan." Ze zijn deel van de samenleving, vindt Van Leijenhorst, en dat blijkt in de tunnel heel letterlijk. In een paar uur rijden meermalen keurige auto's door de tunnel. Ze houden even stil, het raampje gaat een stukje open, er komt geld naar buiten. En een pakje gaat naar binnen. Alsof je een kaartje voor de parkeergarage trekt. De meeste bestuurders staren wat stuurs naar hun voorruit en trekken daarna snel op.

Afgaande op de tunnel, wordt base wat heroïne en cocaïne in de jaren '70 en '80 waren. Gekookte cocaïne is het, in de Verenigde Staten bekend geworden als crack. Maar daarin, zegt Alice, zit rommel. "Poedersuiker, Omo." Base is puur. Een stoer Marokkaans meisje van 20 jaar ("Geen school meer, geen huis en in Hoog Catharijne mag ik van de politie ook niet meer komen") verkoopt de 'puntjes' in de tunnel. Ter grootte van een zonnebloempit, om in een pijpje te stoppen en in één haal te inhaleren. Drie puntjes voor een tientje is drie keer inhaleren. Het Marokkaanse meisje bewaart ze onder haar tong en likt ze desgewenst behendig naar buiten. "Van het snuiven, darling, sneuvelt ons neusschotje", verklaart Alice. Met gepaste dramatiek: "Wij, de trendy cokesnuivers van weleer, zijn nu de neusschotjesloze generatie. Dus je denkt: hou de boel een beetje heel en ga over op de base. En het lijkt goedkoop. Maar voor je het weet ben je de hele dag bezig met tientjes overhouden." En dan nog het "bruin" dat ze hier eveneens inkoopt. Heroïne om te roken en te kalmeren. Base maakt Alice "een tikje" neurotisch. En wel meer mensen in de tunnel. Er wordt flink geschreeuwd en wie moet plassen doet dat nu en dan temidden van de anderen. Die lopen dan kalmpjes een paar meter verder. Pal om de hoek van de tunnel is een inloopcentrum voor verslaafden. Maar daar is drugsgebruik verboden. "Ze kunnen er wel een bord boven hangen", bromt John de Beer van de winkeliersvereniging: "Een straatje verder mag u gebruiken." Alle vormen van "halfslachtig beleid" heeft de gemeente volgens hem al op de verslaafden losgelaten. "Eerst hadden we keep moving; werden ze door de politie steeds aan de wandel gehouden tussen het winkelend publiek." Drie jaar geleden werd het winkelcentrum verboden gebied voor verslaafden. " Kregen we zero tolerance boven. Wat zoveel betekende als: Gaat u maar naar de tunnel beneden." De tunnel is géén gedoogzone, zegt de gemeente. Dat beeld moet worden bijgesteld. In Utrecht mag géén Perron Nul ontstaan. Maar in de tunnel wordt even vrijelijk gedeald en gebruikt als destijds in Rotterdam. De gemeente, vinden de winkeliers en bewoners van Hoog Catharijne, moet eindelijk eens een gebruikersruimte openen. Maar de gemeente, sist winkelier John de Beer, vindt zo'n verborgen gedoogzone "reuze handig". "Wij krijgen alle klappen en de binnenstad ziet niks."

Het gemeentebestuur, zegt wethouder Van Leijenhorst, wil 'hostels' openen waar verslaafden een bed krijgen en mogen gebruiken. Maar vindt in de keurige binnenstad maar eens een straat die niet in verzet komt. "Dat", zucht Van Leijenhorst, "vergt heel behoedzaam opereren.". Tot die tijd krijgen de verslaafden in het tunnelgedeelte dat overblijft voortaan twee uur per dag de 'tussenbus'op de stoep; een bus met soep en dekens voor wie wil overnachten. " En dùs mogen ze blijven!", roept John de Beer van de winkeliersvereniging. Hij heeft met zijn collega's een actieplan geregeld. "Vijfentwintig vrachtwagens vol zand, dat kost niet zoveel." Hij wijst op de verkeersader naast het winkelcentrum, de Catharijnebaan. "Als dit nog lang zo doorgaat, dan kunnen alle kindertjes van Utrecht daar komen scheppen."

De namen van Alice en Michiel zijn op hun verzoek veranderd.

( a d v e r t e n t i e s )