NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

DIRK VAN WEELDEN
Voor de Eerste Wereldoorlog publiceerde Guillaume Appolinaire gedichten waarin de letters van het woord regen ook werkelijk als waterdruppels neerregenden op het papier. In de Nederlandse literatuur kennen we als hoogtepunt Bezette Stad van Paul van Ostaijen, waar alles wat er in het bezette Antwerpen te horen, te zien, te zeggen, te schelden is, door de woorden wordt gezegd, maar ook getekend, gespeeld en gedanst.

In de geschiedenis van de tekenfilm zijn ook schitterende voorbeelden te vinden van letters en woorden, die tot leven komen en blijken te kunnen acteren. Het waren de drie-dimensionale tekenprogramma's die het in de loop van de jaren tachtig mogelijk maakten met behulp van computers virtuele omgevingen te bouwen, geheel bestaand uit letters en woorden; zoals bijvoorbeeld te zien in het werk van Jeffrey Shaw, die al in 1990 een eerste versie toonde van een Woordenstad. Niet per muis, maar op een fiets (hometrainer) bewoog de gebruiker door de Woordenstad.

In 1988 bracht Prince een clip uit bij het titelnummer van zijn album Sign 'o the Times, waarin alleen de tekst van het lied te zien was. De woorden bewogen, verschoten van kleur en deden, binnen de beperkingen van het platte vlak van de grafische vormgeving wat ze zeiden.

De muziekvideo die hoort bij Alex Gopher's The Child is een computergegenereerde tekenfilm waarin alleen het alfabet voorkomt. Toch speelt het verhaal in New York en is de actie overrompelend. In een appartement in Brooklyn geeft een hoogzwangere vrouw haar man te kennen dat het zover is. Ze rennen naar buiten en houden een taxi aan. Dat is het begin van een wilde rit door Brooklyn, over de Brooklyn Bridge, over Manhattan tot aan het General Hospital, waar een gezonde jongen wordt geboren.

De vrouw is een stapel van woorden. Onderaan haar 'red sneakers', daarboven haar 'red dress', in het midden waarvan (op buikhoogte) de bolle letters van het woord 'pregênant' aan en uit knipperen als een neonreclame. Alsof de camera een microscopisch kleine helikopter is volgen we het gele woord taxi, dat zich op hoge snelheid zigzaggend een weg baant tussen de torenhoge woorden en de drukte van 'TRUCKS', 'taxi's' en 'cars', waaronder een 'veryveryveryverylonglimousine'. De taxichauffeur is een aandoenlijke rastaman die tot het uiterste gaat om de barende vrouw op tijd in het ziekenhuis te krijgen. Met alle gevolgen vandien. Achter hem vinden aanrijdingen plaats. Hij scheurt dwars over de grasvelden van Central Park. Behalve de soepel bonzende dancemuziek is de soundtrack te horen van de gebeurtenissen in de film, inclusief de kreten en dialogen van de acteurs. Af en toe slingert zich de soepele kraakstem van Billy Holliday tussen alles door met flarden uit de coupletten van een van haar oerballads: 'God bless the child'.

Ga dat zien en laat je bedriegen door het gealfabetiseerde deel van je hersenen. Al kijkend en luisterend houdt je je minutenlang op in een wonderbaarlijk schemergebied tussen de beelden die je ziet en de beelden die je leest. De typografie is weliswaar behoorlijk retro (seventies euro-letters) en het tegendeel van streng, maar toch helder genoeg om de snelle bewegingen door de diepe ruimtes van dit alfabetische Manhattan te volgen.

The Child is in al zijn cartooneske lichtvoetigheid veel meer dan reclame voor een cd of eye-candy. De clip nodigt uit tot herlezen. Wie dat doet blijkt nooit alles te hebben kunnen lezen/zien. Dat roept de vraag op: als het film was geweest had ik dan niet evenveel gemist, oftewel hoe lui zijn mijn ogen? Een tweede effect treedt op na afloop. Terugdenkend aan de hectische taxirit gebeurt in je hoofd wat ook gebeurt bij het lezen van een tekst: je hersens produceren beelden, een verbeelde realiteit, een film. Je ziet gevels, gezichten en lichamen, die er niet waren, dat wil zeggen, ze waren er als letterbeelden. In The Child vindt misschien de droom plaats van een scenarioschrijver: het script acteert, verbeeldt direct en visueel en maakt het opnemen van de film overbodig.

Videoclip: www.nrc.nl