NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Turkse moslims eisen dat hun imams snel een verblijfsvergunning krijgen, want nu zitten twintig moskeeën lang zonder voorganger. "De godsdienstvrijheid wordt geschaad."

Door onze redacteur YASHA LANGE

DEN HAAG, 25 JUNI. De Ahmed Yesevi moskee in Tiel heeft sinds januari geen imam. Aan het begin van dit jaar ging de voorganger, na de standaardperiode van vier jaar, terug naar Turkije. Het bestuur zag het gevaar van een 'imamvacuüm' aankomen en vroeg juli vorig jaar een verblijfsvergunning aan voor een nieuwe voorganger. Maar die is nog steeds niet gearriveerd. Van de 145 moskeeën die zijn aangesloten bij het Turkse Presidium van Godsdienstzaken (Diyanet Isleri Baskanligi) zijn er op dit moment twintig zonder imam. Waar ligt dat aan? Volgens de Turks Islamitische Culturele Federatie (TICF, verbonden aan de Diyanet) zijn de regels te streng, duurt het allemaal te lang en wil de Nederlandse regering de invloed van de imams uit Turkije beperken door een restrictief toelatingsbeleid te voeren. Kortom: de godsdienstvrijheid wordt geschaad, vindt TICF-voorzitter Muhammet Uysal. Vandaar dat de advocaat van de TICF, R. Moskowicz, in april een brief op poten schreef naar staatsecretaris Cohen (Justitie) en minister De Vries (Sociale Zaken). De inhoud: door het imams zo moeilijk te maken naar Nederland te komen, maakt u inbreuk op het grondwettelijke recht van vrije godsdienstuitoefening. U moet binnen twee dagen de bestaande regels intrekken of wijzigen. Voor imams moet een uitzondering worden gemaakt. Cohen reageerde niet. De Vries schreef wel terug: wij vragen imams gewoon aan de regels te voldoen, zoals ieder ander, en van inbreuk op godsdienstvrijheid is helemaal geen sprake. Sorry maar helaas, dus. De TICF accepteerde het niet en besloot een kort geding aan te spannen dat gisteren diende.

Wat is er aan de hand? De meeste Turkse moskeeën in Nederland zijn aangesloten bij de Diyanet. De imams worden voor de moskeeën geworven in Turkije door het ministerie van Godsdienstzaken. De imams zijn dus een soort ambtenaren. Ze worden altijd voor een maximum van vier jaar uitgezonden naar Nederland, daarna gaan ze terug. Dat hoeft niet van de Nederlandse regering, maar dat wil de Diyanet zelf. Als de imams langer zouden blijven, kunnen ze aanspraak maken op een vaste verblijfsvergunning. "Dan zouden ze buiten de Diyanet om kunnen gaan werken, en dat wil de Diyanet niet", verklaart Uysal.

Nederland is niet blij met deze 'pendelimams'. Een imam vervult een belangrijke rol. Hij is veel meer dan alleen een voorganger, hij is ook raadgever. 'Mijn vrouw wil gaan werken, wat vindt u daarvan?' 'Mijn dochter wil naar de disco, mag dat?' "Ook zal hij gevraagd worden als godsdienstleraar, als bemiddelaar bij politie en justitie, zielzorger in gevangenissen, vertegenwoordiger van moslims bij de overheid", constateert het ministerie van Binnenlandse Zaken in een vorig jaar verschenen nota over 'geestelijke bedienaren van etnische minderheden'. "Hij krijgt maatschappelijke vragen die betrekking hebben op de integratie van etnische minderheden."

De Nederlandse regering heeft weinig warme woorden voor de pendelimams, juist omdat zij zo'n invloed hebben op integratie van de Turkse gemeenschap. "Het ontbreken van een op de Nederlandse werkkring toegesneden voorbereiding beperkt hen in hun functieuitoefening", constateert Binnenlandse Zaken minzaam. Minder ambtelijk: de imams die worden uitgezonden spreken geen Nederlands en snappen van de sociale verhoudingen in Nederland weinig tot niets. "Dat is een reëel probleem", erkent secretaris M. Lograda van de Vereniging Imams Nederland.

Maar ja, de Nederlandse regering mag geen stem hebben in de keuze van een imam. Dat zou een inbreuk zijn op de scheiding van staat en kerk en op de vrijheid van godsdienstuitoefening. Vandaar dat de overheid en de Vereniging Imams Nederland willen dat de imams een inburgeringscursus volgen. Maar die cursus kan niet worden verplicht, omdat de imams niet onder deze wet vallen. Ook wil de regering een imamopleiding in Nederland, zodat op Nederland gerichte voorgangers kunnen worden gekweekt. Maar dat blijkt weer niet van de grond te tillen.

Heeft de regering daarom haar toevlucht genomen tot strikte regels, om het Turkse imams moeilijker te maken naar Nederland te komen? "Ze maken gebruik van de wet om te vertragen", zegt A. Bayrak van de Ulu moskee in Bergen op Zoom. Uysal van de TICF wil niet zo ver gaan. "Ik weet het niet, misschien." Feit is dat het de afgelopen jaren moeilijker is geworden en dat het krijgen van een verblijfsvergunning voor een imam een lang proces is. Het duurt zo'n driekwart jaar. Een imam uit Turkije wordt tegenwoordig hetzelfde behandeld als een aspergesteker uit Polen of een bankwerker uit Oezbekistan. Er zijn twee papiertjes vereist: een machtiging voorlopig verblijf (MVV) en een tewerkstellingsvergunning (TWV). Voor de MVV doet de Immigratiedienst onderzoek. "Bijvoorbeeld of iemand geen gevaar is voor de openbare orde, want zo'n imam heeft toch een grote invloed", laat de woordvoerder van Justitie weten. In het geval van de Ahmed Yesevi moskee in Tiel moest het bestuur een winst- en verliesrekening, een ledenlijst, een banksaldo en andere zaken overhandigen.

Voor een TWV moet het moskeebestuur aantonen dat in Nederland én in Europa geen imam te vinden is die de functie zou kunnen vervullen. Pas dan wordt het papiertje verstrekt. Er moet dus worden aangetoond dat actief is geworven (advertenties, arbeidsbureau). Ook als Arbeidsvoorziening het idee heeft dat er geen geld is om de imam te betalen, kan de TWV worden geweigerd. Van dit soort verplichtingen, voortvloeiend uit nieuwe wetten, wil de Turkse gemeenschap juist af. Vroeger was de vergunning voor imams in een paar weken gepiept. "Nu duurt het maanden. Terwijl imams belangrijk zijn voor de integratie. De achterban loopt weg", zegt Uysal.

Het verkrijgen van een vergunning duurt lang, maar de imams worden nauwelijks geweigerd. "Van de 117 aanvragen in 1996 en 1997 werden er zeven afgewezen", zei de landsadvocaat. "En dat had niets te maken met de islamitische stroming of achtergrond. Van beperking van de godsdienstvrijheid is geen sprake. Alleen van een eis de regels te volgen."

"Als u weet dat het lang duurt, dan vraagt u de verblijfsvergunning toch gewoon zes maanden eerder aan", vroeg rechtbankpresident A. van Delden aan de TICF. Advocaat Moskowicz: "Ja, maar ook in Turkije zijn imams niet altijd makkelijk te vinden." Reactie van de landsadvocaat: "Dat is uw probleem. U wilt gewoon de vrije hand, u wilt geen overheidsbemoeienis. Maar dat kan niet. "

( a d v e r t e n t i e s )