NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

HANS BEEREKAMP
De talrijke vijanden van Peter Greenaway moesten toegeven dat Pillow Book (1996) weliswaar net zo kil en academisch als zijn zeven voorgaande lange speelfilms was, maar toch ook een enerverende en erotische ervaring. Greenaway dankt zijn negatieve reputatie aan de consequente navolging van zijn eigen adagium, nog eens herhaald in 1997 bij het aanvaarden van een eredoctoraat van de Rijksuniversiteit Utrecht: "Film is een te belangrijk medium om het over te laten aan degenen die net als in de 19de eeuw verhalen willen vertellen."

De films van Greenaway zijn cd-roms met gebrekkige interactieve faciliteiten. Iedereen kan er het zijne uithalen, maar de route kan niet door klikken op de muisknop worden vastgesteld. Door razendsnel te selecteren uit de overvloed van gelijktijdig aangeboden informatiestromen ziet iedere kijker een andere film; in die zin is Greenaway de anti-Hitchcock. Als een goedmoedige sadist bond oom Alfred de kijker vast op zijn bioscoopstoel en bepaalde tot in de details welke emotie iedereen op hetzelfde moment zou ervaren. Dat is de definitie van filmkijken zoals wij die hebben leren kennen. Peter Greenaway vloekt in de kerk door zijn publiek te laten verdrinken in een niet meer te hanteren draaikolk van cognitieve, esthetische en soms emotionele signalen. Wat een akelige man!

In zijn meest recente film 8« Women is de duivel weer volop aan het werk. Greenaway doet zijn uiterste best de encyclopedie van mannelijke seksuele geneugten, gepersonifieerd in 8« vrouwen, zo te presenteren dat geen kijker er plezier aan zal beleven.

Daarbij vergeleken is Pillow Book eenvoudig te volgen; wie zich concentreert op de verhaallijn mist een hoop andere elementen, maar kan zich verbeelden de film te hebben begrepen. En ook de symboliek van woord en lichaam, van calligrafie en huid, van seks en wraak sluit dicht genoeg aan bij overbekende bijbelse en freudiaanse thema's om ons niet direct te laten verdwalen.

Er zijn landen waar Pillow Book zelfs een arthouse-hit werd, mede ten gevolge van de vele naakten, die als onbeschreven blad dienen voor een door het calligraferen van lijven geobsedeerde vrouw, waaronder het lichaam van de inmiddels echt grote ster Ewan McGregor. Dat was niet de opzet van de regisseur, zoals hij ook niet bewust een verhaallijn heeft geconstrueerd die te volgen valt. Het is wel mooi meegenomen dat Pillow Book zo toegankelijk werd voor non-adepten: het is de ideale Greenaway voor beginners.

Pillow Book (Peter Greenaway, 1995, GB), Ned.3, 23.17-1.20u.