NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In Amsterdam wordt het festival Grenzeloos Geluid gehouden. Drie dagen, zestig radiodocumentaires en workshops 'uitgesproken radio'.

YASHA LANGE

,,U heeft de neus van uw grootmoeder'', zegt een Surinaamse mevrouw van tachtig-plus tegen Hennah Draaibaar. ,,Uw grootmoeder zag er piekfijn uit nadat ze het goud had gevonden. Later is ze achteruit gegaan, maar ik weet niet wat er is gebeurd.'' Een ander oudje: ,,De Nederlandse regering heeft het goud opgeëist.''

In de radiodocumentaire De Grote Goudvondst onderzoekt Draaibaar samen met VPRO-programmamaakster Lida Iburg wat er is gebeurd met de zeventig kilo goud die haar oma in 1932 in Suriname vond. Via gesprekken met vrienden en familie proberen ze een mysterie te ontrafelen: waarom stierf haar oma zo arm terwijl ze goud had gevonden? De gesprekken zijn vermengd met muziek en persoonlijke ontboezemingen. De documentaire past in het thema van Grenzeloos Geluid: bij 'uitgesproken radio' wil de maker in plaats van pure verslaggeving 'iets' aan de kaak stellen, een eigen standpunt duidelijk maken of een persoonlijk verhaal vertellen. Radiodocumentaires moeten prikkelen, zo luidt het devies. Makers van radiodocumentaires hebben het tij niet mee. Luisteraars haken af ,,met minstens de helft in de afgelopen jaren'', constateert het programmaboekje van het festival. De publieke omroepen maken weinig ruimte voor radiodocumentaires. Een uur of twee per dag op Radio 5 en af en toe de VPRO op Radio 1. De IKON en de VARA, ooit goed voor vele uren documentaires per jaar, zijn ermee gestopt. En bij de commerciële omroepen is al helemaal geen ruimte voor documentaires. ,,Het is steeds meer plaatje-praatje op de Nederlandse radio'', zegt Bertien Minco, organisator van Grenzeloos Geluid. Voor lange, beeldende, diepgravende programma's is weinig tijd en geld. Droog brood is volgens Minco in radiodocumentaires maken nauwelijks te verdienen. ,,Maar we moeten niet mekkeren. Het tij is allang slecht en er worden ondanks alles hele mooie programma's gemaakt.''

Strookt de diepgravende documentaire met de 'behang-functie' van de radio? Volgens Vincent van Merwijk, projectleider bij de RVU, moet er iets veranderen. Nederlandse radiodocumentaires zijn vaak te langzaam, vindt hij. Het 'tv-kijkgedrag', zappen tussen snel gemonteerde beelden, moet ook in radiodocumentaires vertaald worden. En misschien moeten de onderwerpen luchtiger. ,,Nederlandse radiodocumentaires zijn vaak vrij zwaar.'' Ze gaan over junks, armoede of onrecht.

In het buitenland is het anders. Vooral uit de Verenigde Staten komen voorbeelden van vernieuwende docu's. Voor Ghetto life 101 gaf programmamaker David Isay twee jongens uit een zwarte wijk opnameapparatuur mee. Zijn nieuwe docu over een pension in New York, The Sunshine Hotel, is op Grenzeloos Geluid te horen en Isay is te gast in De Balie. Ter inspiratie. Maar of Nederlandse makers ooit het budget krijgen om twee maanden rond te hangen in een hotel valt te betwijfelen.

,,Er is af en toe wel geld', zegt Van Merwijk. Zelf reisde hij in oktober vorig jaar met Özkan Gölpinar door Turkije om een programma over mensenrechten te maken. Het leverde spectulair materiaal op van een demonstratie, aanvaringen met de geheime politie en een gevangenis waar gemarteld werd. Kort na terugkomst werd Koerdenleider Özalan gearresteerd. Van Merwijk lichtte Radio 1 in over het materiaal dat hij had liggen. Er werd niet op gereageerd. ,,Een schande', volgens Van Merwijk. ,,Typerend voor de slechte uitwisseling van materiaal tussen de documentairemakers en de nieuwszender Radio 1.'' En zonde natuurlijk. Van Merwijk: ,,Het is toch leuker als er 200.000 mensen luisteren in plaats van 20.000.''