NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Zes op de tien Nederlanders steunen de NAVO-acties tegen Servië, en het inzamelen voor de vluchtelingen is begonnen. Maar de vraag dringt zich op in hoeverre de oorlog leeft in Nederland.

Door onze redacteur YASHA LANGE

ROTTERDAM, 10 APRIL. Het is stil in Nederland, terwijl operatie Allied Force de derde week ingaat en Nederlandse militairen meevliegen boven Servië. ,,Vrede is uit'', sombert Henk Bos, voorzitter van het Landelijk Beraad Vredesorganisaties (LBVO). ,,Militair geweld is normaal geworden. Mient-Jan (Faber) slaat nogal oorlogszuchtige taal uit en Pax Christi laat zich niet horen.'' Net als de grote milieu-organisaties willen ook de grote vredesbewegingen tegenwoordig een "volwaardige gesprekspartner' zijn. De "principiëlen' zijn ernstig in de minderheid. Steeds minder actieve leden en altijd dezelfde gezichten bij demonstraties.

De afgelopen week werd geprobeerd om dagelijks op de Dam in Amsterdam een "wake' te organiseren. Tegen de NAVO-bombardementen op Servië. Er kwamen welgeteld vijf mensen. De organisatoren besloten noodgedwongen dat ,,eens per week, op koopavond'' ook wel goed zou zijn. Vandaag is er in de hoofdstad een protestmars, maar veel demonstranten worden niet verwacht.

Begin jaren tachtig bracht de vredesbeweging honderdduizenden mensen op de been om te protesteren tegen plaatsing van kruisraketten in Nederland. Begin jaren negentig stroomde de Beurs van Berlage vol met 1.500 mensen voor een "teach-in' over de Golfoorlog. Er waren demonstraties van groepen die principieel tegen het gebruik van geweld zijn.

Maar nu zijn er geen teach ins, geen grote demonstraties en geen drukbezochte publieke debatten. Er wordt wèl ingezameld, enthousiast en soms wat chaotisch. Een landelijke actie op televisie is al aangekondigd.

Maar gediscussieerd wordt er niet of nauwelijks. Welgeteld één debat was er, in het forum bij uitstek, de Balie in Amsterdam. Maar dat ging over de manier waarop de onafhankelijke informatievoorziening kan worden verbeterd. Niet over de vraag of er gebombardeerd moet worden en evenmin over de vraag of grondtroepen nodig zijn.

"Erg-gevoel' vertaalt zich in hulpacties

Waar ligt het aan, het gebrek aan politieke discussie? Volgens Bos en hoogleraar Leon Wecke van het Instituut voor Vredesvraagstukken komt het door de eenzijdige beeldvorming. De NAVO voert geen oorlog, maar grijpt in. ,,Een politionele actie'', noemt Wecke het. En Milosevic is de slechterik. ,,Dat is zwart-wit. Een ingewikkeld probleem wordt simpel gemaakt zodat mensen weten waar ze aan toe zijn.'',,De propaganda van de NAVO is kennelijk geslaagd in het demoniseren van Milosevic;'', zegt LBVO-voorzitter Bos.

Anderen wijten het gebrek aan protest juist aan de complexiteit van het conflict. ,,Mensen weten niet meer wat ze moeten vinden, daarom zijn ze niet meer te porren voor acties'', zegt LBVO-secretaris Wijnand Thoomes. Dat was ten tijde van de kernwapendemonstraties anders, toen de tegenstellingen duidelijk waren.

Soms maakt een politiek debat een publiek debat los. Daarvan is nu geen sprake. Alle grote partijen steunen de NAVO-acties en het risico van Nederlandse slachtoffers is (nog) bijzonder klein. Tijdens het Tweede-Kamerdebat over het mogelijk zenden van grondtroepen verzoekt premier Kok de discussie af te kappen, omdat de grond hem te heet onder de voeten wordt. Het parlement accepteert het. En fractievoorzitter Rosenmöller houdt de rijen van GroenLinkskrampachtig gesloten.

En de enige partij die "tegen' is, de Socialistische Partij, roept niet op tot demonstraties, uit angst dat die wel eens pro-Servisch zouden kunnen overkomen. ,,Er valt geen politieke munt te slaan uit verzet tegen de acties of het optrommelen van het electoraat'', zegt bijzonder hoogleraar H. Amersfoort van de sectie militaire geschiedenis van de Koninklijke Landmacht. Bijna zestig procent van de bevolking staat achter de bombardementen, blijkt uit een recente NIPO-enquête.

Tegelijkertijd heerst er ook een gevoel van machteloosheid. De beelden van de tienduizenden vluchtelingen zijn pijnlijk, maar wat kan je eraan doen? Met een ,,groeiend gevoel van onmacht'' keek pastor M. Horck van Breda de afgelopen weken naar de televisie. ,,Ik kreeg steeds meer het gevoel dat ik iets moest doen. Maar ik wist niet wat.'' Bellen met een paar bevriende geestelijken hielp niet. ,,Iedereen vindt het heel erg, maar zij wisten het ook niet.'' Uiteindelijk kwam Horck met het plan om morgenavond een "stille tocht' à la Gorkum te organiseren. ,,Voor de slachtoffers, niet voor één van beide partijen.''

Op het militair ingrijpen van de NAVO heeft de Nederlandse bevolking geen invloed, dus vertaalt het gevoel dat het "heel erg' is zich in hulpacties.

,,Het lijkt alsof mensen wakker zijn geworden en deze week massaal in actie willen komen. Duizenden mensen hebben gebeld'', zegt Willemijn Verloop van de stichting War Child. Samen met de stichting Motherhood verzamelt War Child pakketten met kleding, een knuffelbeer, een kleurboek, iets lekkers te eten en een rugzakje om alles in te stoppen. Het Amsterdams studentencorps helpt ook mee. ,,We willen iets doen'', zegt organisator Judith Fischer. ,,En het is persoonlijker dan geld storten.''

Dat is wel wat de samenwerkende hulporganisaties liever ontvangen, op giro 555. Met het geld vliegen ze hulpverleners en goederen vanuit Nederland naar de Balkan. Ze vinden de particuliere inzamelacties niet zo handig. Toch zamelt Moeder Theresa Nederland medicijnen in ,,voor Kosovo''. Ook gemeenten worden actief. Onder het motto "Tilburg helpt de Kosovaren' is een actie gestart. Groningen zamelt geld in en wil 250 vluchtelingen opnemen. ,,We moesten als stad iets doen'', zegt burgemeester Jacques Wallage. ,,Het is de bundeling van de machteloosheid.'' En donderdagavond volgt een landelijke inzamelingsactie op televisie: de publieke omroepen op Nederland twee en de commerciële zenders RTL4 en SBS6 ruimen daarvoor hun zendtijd in.

Politieke apathie en humanitaire betrokkenheid liggen dicht bij elkaar, volgens cabaretier Freek de Jonge. ,,Dozen inpakken blijft een beetje gratuit. De bereidheid om offers te brengen is minimaal. Mensen trekken zich terug in hun huisje en denken: "die politici doen maar'. Dat is nu gebeurd. Nu doen ze maar.'' De Jonge heeft het initiatief genomen tot een benefietconcert in Carré. Hij wil dat mensen zich afvragen in hoeverre ze bijdragen aan de ,,waanzin en zinloosheid van oorlog''. Boudewijn de Groot, Herman van Veen, Mathilde Santing en Jaap van Zweden zullen maandagnacht optreden.

De Jonge: ,,Het gaat langs ons heen. Het is heel cynisch. Iedereen kijkt ernaar terwijl het gebeurt en dan gaan we weer over tot de orde van de dag. De vredesbeweging? Die operereert stategisch, willen om de tafel zitten. Maar als je een vredesbeweging bent moet je voor vrede zijn.''

NRC Webpagina's
10 APRIL 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.