NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteur ERIK OUDSHOORN
AMSTERDAM, 27 FEBR. Een jaar geleden schetste Ajax in de prospectus voor de aandelenemissie een rooskleurig toekomstbeeld. De huisbankier verkondigde dat Ajax tot in lengte van dagen minimaal tweede zal worden in de Nederlandse competitie en dus altijd verzekerd is van deelname aan de lucratieve Champions League. Een aandeel in de befaamde club zou om die reden een goede investering zijn.

Bijna tien maanden na de beursgang ziet het perspectief voor Ajax er echter een stuk somberder uit. Ingewijden van Ajax, zoals sponsors, aandeelhouders en werknemers maken zich grote zorgen, zo blijkt uit gesprekken. Desondanks komt er openlijk geen kritiek naar buiten. Geldschieters en werknemers hebben met Ajax een schriftelijke afspraak dat zij de club niet in diskrediet brengen. Maar zij constateren met lede ogen dat spelers als Sier, Melchiot, Mensah, Wamberto en Gorré in het eerste elftal staan. Ajax heeft voor het eerst sinds negen jaar niet meer de kwartfinales van de Europa Cup bereikt en staat op de gedeelde vijfde plaats in de competitie.

De voetbaltrots uit de hoofdstad is na een leegloop rijk en toch arm. Op de rekening bij hoofdsponsor ABN-Amro - De Bank maakt samen met kledingsponsor Umbro jaarlijks ruim twintig miljoen gulden sponsorgeld aan Ajax over - heeft de club een positief saldo van 200 miljoen gulden. De aandelenemissie in 1998 leverde de club 120 miljoen op, bovendien had Ajax nog ruim tachtig miljoen gulden aan reserves.

Geld genoeg, maar de kwaliteit op het veld laat te wensen over. Enerzijds door de falende scouting en de geringe slagvaardigheid bij het aankopen van spelers. Zo ontstond een waslijst met miskopen, onder wie Marcio Santos, Kinkladze, Gabrich, Sibon, Veldman, Juan, Van den Brom, Demtsjenko en Ledezma. Anderzijds wegens de relatief lage betalingen aan topspelers in vergelijking met het buitenland. Feyenoord, Vitesse en misschien zelfs PSV hebben op dit moment een beter team. Ajax mag zich gelukkig prijzen als het zich nog weet te plaatsen voor de Champions League. De wereldkampioen van 1995 is afgezakt tot een figurant in het Europese voetbal.

Het dieptepunt lijkt nog niet bereikt. Danny Blind stopt, Jari Litmanen denkt te lang na over een contractverlenging, Richard Witschge sluit een transfer niet uit en de alom geprezen doelman Edwin van der Sar, Ajax' laatste Nederlandse international, heeft zijn collega's al voorbereid op een mogelijk vertrek aan het einde van dit seizoen. Een paar jaar geleden was Ajax overigens nog hofleverancier van Oranje met negen spelers.

Aanvulling vanuit de geroemde jeugdopleiding is er voor de plaatsen die open vallen niet of nauwelijks. Ajax zoekt sowieso een centrale verdediger, een linksback en een linkshalf. Ook zijn er spelers waarvoor nog een koper moet worden gevonden. Zoals voor Georgi Kinkladze, die afgelopen zomer zo'n slordige vijftien miljoen gulden heeft gekost, en voor de mislukte spits Gerald Sibon.

De topclub in verval ziet zich bij het zoeken naar versterkingen steeds meer voor het probleem gesteld dat de schaarse Nederlandse talenten niet naar de Arena komen. Zo liet Niels Oude Kamphuis (FC Twente) maandag aan Jan Wouters weten dat hij afziet van een transfer naar Amsterdam omdat hij huiverig is voor de harde mentaliteit bij Ajax. De jeugdinternational prefereert nu een overstap naar Schalke 04.

In december ontsloeg Ajax trainer Morten Olsen. Voorzitter Van Praag beloofde een wederopstanding, maar onder de nieuwe trainer Jan Wouters heeft Ajax nog geen competiewedstrijd gewonnen. Wat is de oorzaak van de neergang van de regerend landskampioen? Hoe kan het dat de solide organisatie die Louis van Gaal neerzette zo snel uiteenviel?

In de organisatie van de NV Ajax ontbreekt de expertise voor een gericht aan- en verkoopbeleid. Van Gaal, van 1991 tot 1997 directeur betaald voetbal bij Ajax, heeft in dit opzicht een grote leemte achtergelaten. De huidige trainer van FC Barcelona zorgde in Amsterdam voor een goede organisatie op voetbaltechnisch vlak en had voldoende autoriteit om de invloed van het bestuur te beperken.

Na Van Gaals vertrek verloor de trainersstaf de greep op het technisch beleid. Volgens betrokkenen heeft penningmeester Van Os de touwtjes stevig in handen genomen. De voormalige directeur van het hoekmansbedrijf Van der Moolen, die volgens het tijdschrift Quote tot de vijfhonderd rijkste Nederlanders behoort, stopt van alle bestuursleden de meeste tijd in de club. Hij heeft Ajax in tien jaar rijk gemaakt door de salarissen van de spelers te verhogen, zodat bij vertrek van spelers de langlopende contracten voor forse bedragen moesten worden afgekocht.

Maar op voetbalgebied kan de penningmeester nog weleens te grote invloed uitoefenen, blijkt uit gesprekken met werknemers van de club. Zoals op die dag in Londen toen Van Os tegen de zin van Louis van Gaal de Braziliaan Marcio Santos aantrok. Van Gaal had in zijn rapport staan dat de verdediger linksbenig was. Toen hij hem aan het werk zag in het duel Engeland-Brazilië bleek het om een rechtsbenige voetballer te gaan. Van Gaal aarzelde vervolgens, maar Van Os hakte de knoop door. Uiteindelijk werd duidelijk dat Marcio Santos toch niet zo'n versterking was voor Ajax. Hij werd na herstel van een langdurige blessure door Van Gaal weinig opgesteld en weer van de hand gedaan.

,,Ajax wordt geleid door een aantal mensen die dat uit hobby doen. Ze hebben niet het beste voor met de club, maar met zichzelf'', zegt een van de sponsors. Officieel wordt de NV Ajax bestuurd door president- commissaris Van Praag, Henrichs (technische zaken), Van Os (financiën) en Kales (algemeen directeur). Maar Van Os is the Boss. Een accountant die vorig jaar de boekhouding van Ajax controleerde, heeft volgens een van de sponsors geaarzeld om zijn goedkeuring te geven omdat een controleur (Van Os) op de stoel zit van een uitvoerder.

Van Os probeerde meer voetbalkennis in huis te halen door Arie van Eijden te benaderen voor de opvolging van algemeen directeur Oldenhof, die voor zichzelf geen toekomstperspectief zag bij Ajax en per 1 januari 1999 vertrok om directielid te worden bij de RAI in Amsterdam.

Van Eijden, directeur van de Nederlandse voetbalbond KNVB, werd enkele jaren geleden geroyeerd als lid van Ajax. Als commercieel directeur was hij betrokken geweest bij de geruchtmakende zwarte betalingen aan spelers als Sören Lerby en Henning Jensen. Een deel van het toenmalige bestuur werd na een inval van de FIOD wegens belastingontduiking veroordeeld. Van Eijden moest zijn huis verkopen om een boete van 60.000 gulden te kunnen betalen. Toen Van Os hem onlangs vroeg om terug te keren, bedankte Van Eijden, een Ajax-fan in hart en nieren, voor de eer.

Ook bij de gebroeders De Boer leed het bestuur een nederlaag. Frank de Boer kreeg in januari in Zuid-Afrika volgens een zakelijk begeleider een salarisaanbod dat twee keer zo hoog was als zijn toenmalige honorarium. De verdediger kon vier miljoen gulden bruto in plaats van twee miljoen gaan verdienen als hij maar bij Ajax bleef. Maar er was Frank, en ook zijn broer Ronald, alles aan gelegen om naar FC Barcelona te vertrekken. Daarom paste de tweeling uit eigen zak twee miljoen gulden bij, om het gat tussen de vraagprijs van Ajax en het bod van FC Barcelona te dichten. Desondanks viel de vergoedingssom voor Ajax achttien miljoen gulden lager uit dan de bedoeling was. Op de aandeelhoudersvergadering van 15 december 1998 zei de inmiddels vertrokken directeur Oldenhof dat de tweeling niet voor minder dan 60 miljoen mocht vertrekken.

Op de eerste bijeenkomst van aandeelhouders in de RAI werden de commissarissen van Ajax op 15 december vorig jaar de oren gewassen door de directeur van de Vereniging van Effecten Bezitters (VEB), Peter Paul de Vries. De presentatie van de jaarcijfers was volgens hem veel te summier, zonder enige onderbouwing of prognoses. ,,Een bedrijf met een beurswaarde van 450 miljoen gulden moet een winst kunnen maken van 45 miljoen gulden in plaats van 5 miljoen gulden verlies'', zei De Vries. President-commissaris Van Praag noemde hem ,,betweterig, arrogant, vooringenomen en sarcastisch''.

Onlangs dacht de jonge NV de inkomsten te kunnen verhogen door in zee te gaan met een nieuwe kledingsponsor, Adidas. Het sportkledingconcern verspreidde het nieuws reeds op de markt. De huidige geldschieter Umbro stak er echter een stokje voor. Kennelijk had Ajax, in de persoon van commercieel directeur Bob Jan Hillen, zich niet goed op de hoogte gesteld van de voorwaarden in de bestaande zevenjarige overeenkomst waardoor Adidas zich moest terugtrekken. De schade voor Umbro, dat te maken kreeg met een verminderde afname van Ajax-producten, was echter al aangericht.

Ondertussen kent de expansiedrift van de commissarissen in de naamloze vennootschap letterlijk geen grenzen. Door overnames van buitenlandse clubs hoopt Ajax zich te verzekeren van talent. Ajax kocht 65 procent van de aandelen in de Zuid-Afrikaanse fusieclub Cape Town Spurs. Daarvoor werd zeven miljoen gulden overgemaakt. Een nog groter bedrag heeft Ajax over voor een meerderheidsbelang in de nieuwe Belgische fusieclub Germinal Beerschot Antwerpen.

In Zuid-Afrika richt Ajax een dependance op voor het opleiden van jong talent. Aan de samenwerking met Germinal Beerschot liggen ook financiële en wettelijke overwegingen ten grondslag. Een tewerkstellingsvergunning voor een voetballer is in België aan minder hoge salarisvoorwaarden gebonden. Ook het fiscale klimaat is milder. Ideaal dus om een voetballer daar voorlopig te stallen. Net als de voetbalschool in Ghana zullen deze overnames op korte termijn geen nieuw Dreamteam opleveren. Daarvoor is visie vereist, zoals bestuurslid technische zaken Rob Baan het afgelopen jaar heeft aangetoond bij Feyenoord. Ajax onderhandelt momenteel met Danny Blind over een nieuwe functie. De 37-jarige aanvoerder, die aan het einde van het seizoen afzwaait, onderkent ook het hiaat in de huidige structuur bij Ajax. Hij heeft in diverse vraaggesprekken aangegeven continuïteit te willen nastreven in het aan- en verkoopbeleid, te willen zorgdragen voor de doorstroming van de jeugd alsmede de scouting van versterking op elk gewenst niveau. Maar daarvoor wil hij wel over een mandaat beschikken en niet met de beperkingen moeten werken van hoofd scout Ton Pronk. De oud-speler van Ajax heeft niet de bevoegdheid om als dat nodig is onmiddellijk spelers vast te leggen.

De aanstelling van een technisch manager als Blind levert weliswaar een nieuwe kostenpost op, er staat tegenover dat makelaars als Jansen, Nijman en Lagendijk van de loonlijst bij Ajax kunnen worden geschrapt. Zij ontvangen maandelijks een gage van duizenden guldens in ruil voor tips over eventuele versterkingen. De functie die Blind ambieert zou tevens betekenen dat de commissarissen Van Os en Henrichs een deel van hun verantwoordelijkheid moeten delegeren. Er zal dus nog wel wat water door de Amstel stromen voordat de nieuwe werkplek voor Danny Blind is gerealiseerd. Er wordt door sommigen rondom de bestuurskamer van Ajax enigszins getwijfeld aan de capaciteiten van Blind als vormgever van een nieuw elftal dat de toets der kritiek in de eerste jaren van het volgende millennium moet kunnen doorstaan. De mondige voetballer heeft tot nog toe altijd gewerkt in een beschermd milieu en ontbeert zakelijke ervaring. Daarin zou hij moeten worden begeleid. Dat Ajax gezien zijn reputatie volgend jaar het honderdjarig bestaan met een ander elftal zou moeten vieren, daar zal het driemanschap Van Praag- Van Os-Henrichs toch van doordrongen zijn.

Het bestuur van Ajax heeft dit artikel gelezen, maar wenst niet te reageren.