NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Toneelspel zonder beeld

TITIA KETELAAR
Beeld is tegenwoordig belangrijker dan geluid. Televisie en computer beheersen het leven. En dus hadden ze er nog nooit van gehoord, er nog nooit naar geluisterd en er zeker geen gemaakt: de ruim 375 middelbare scholieren die sinds afgelopen november werkten aan een hoorspel.

Want hoewel hun ouders wellicht in de jaren vijftig het hoogtepunt van het hoorspel meemaakten, zijn de radiodrama's inmiddels een bijna uitgestorven kunstvorm, beperkt tot een uurtje zendtijd op radio 2.

De K.L. Poll Stichting voor Onderwijs, Kunst en Wetenschap, die jaarlijks een wedstrijd op het gebied van kunsten uitschrijft, wilde dit jaar proberen geluid te promoveren tot zijn oude glorie en vroeg, in samenwerking met de NPS, middelbare scholen het mysterieuze verhaal Iris en de Nacht van jeugdtheatermaker Rob de Graaf te bewerken tot een hoorspel. Dat leverde ruim dertig hoorspelen van een kwartier op. Het winnende hoorspel wordt binnenkort in de NPS-studio's opgenomen.

In Iris en de Nacht klimmen een aantal kinderen op een zomernacht uit hun slaapkamerraam om naar een bos te gaan. Hun ouders zeggen dat het in het bos te gevaarlijk is en dat ze er niets hebben te zoeken. Dat weten ze; een jaar eerder is er in het bos iets - wát wordt aan de fantasie van de luisteraar overgelaten - met het meisje Iris gebeurd. ,,Iris, die vorig jaar...?'' De schooldirecteur vertelde hun dat Iris niet meer terug zou komen: ,,Ik heb hier een brief van de moeder van Iris... en zij heeft me gevraagd om jullie te vertellen dat Iris voorlopig niet terugkomt naar school. Ze zal jullie, haar klasgenoten, zeker missen.'' Kinderen: ,,Is ze naar een andere school gegaan? Misschien is ze verhuisd? Of zou ze ziek zijn?''

Tijdens hun nachtelijke tocht denken de kinderen Iris te horen: ,,Iris. Waar ben je? ,,In de lucht. En in jullie gedachten. Ik woon in de lucht. De stad heb ik achter me gelaten. Ik ben opgehouden met eten, zodat ik licht werd en doorzichtig. Zonder lichaam reis je sneller.''

Ja, en hoe verbeeld je een rondspokende geest of een niet-bestaand meisje in geluid? Het verhaal liet de deelnemende leerlingen voldoende ruimte voor verbeeldingskracht en bood veel mogelijkheden voor het gebruik van geluid. De deelnemende scholieren moesten bovendien vragen oplossen als: hoe houd je spanning in een verhaal als er 'slechts' geluid is, hoe intrigeer je de luisteraar en hoe breng je abstracte begrippen als 'nacht'? Toneelspel zonder beeld.

,,Het was ontzettend moeilijk'', vertelt Elki Dingemans, dramalerares aan het Prisma College in Breda. Haar Atheneum 1-klas deed mee aan de hoorspelwedstrijd. ,,Het script was niet zo moeilijk, maar de klas had nog nooit een hoorspel gehoord of gedaan. Ze heeft zich met haar klas vooral beziggehouden met het spelelement. ,,Het stemgeluid moet natuurlijk blijven, anders wordt het oplezen. Om geluiden achter de stem te zetten, hebben we alles buiten opgenomen: in de vrieskou - en maar hopen dat er auto's langskwamen.''

Volgens Gabriel Verheggen van OKW heeft de jury, bestaande uit acteur, programmamaker en schrijver Wim T. Schippers, acteur Tijn Docter, radioprogrammamaker Gusta Teengs Gerritsen en Sesamstraat-eindredacteur Jan Kok, ademloos naar de ingezonden hoorspelen zitten luisteren. ,,Ze konden zich bij de meeste inzendingen meteen een beeld vormen van de karakters. Veel scholieren durfden ook te experimenteren: met stilten, door elkaar praten. Je hoorde het spelplezier'', zegt Verheggen. ,,Kwalitatief doen ze zeker niet onder voor hoorspelen van volwassenen.''

Iris en de Nacht wordt komende maand opgenomen en gaat op 16 april op het festival Grenzeloos Geluid in première.

Eerder verschenen in deze rubriek:

De publieke taak (geheim)
(15 februari 1999)
Rustpunt in de rat race
(18 januari 1999)

Eerder verschenen artikelen in het archief.