NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Maarten Huygen
De blik van Ferry Mingelen van Den Haag Vandaag wordt steeds neutraler bij het verslaan van de parlementaire enquête. Eerder placht hij nog wel veelbetekenend met licht opgetrokken wenkbrauwen in de huiskamer te kijken als hij zei dat de heren zich wel erg weinig kunnen herinneren van toen.

De ontnuchtering zet in. ,,Geen complot'', stelt Mingelen vast. De televisiebeelden na de onthulling over het ,,onder de pet houden'' van gevaarlijke stoffen suggereerden dat de Bijlmerpatiënten dús 100 procent gelijk hadden. Die gevolgtrekking was toen al ten onrechte. Het is onwaarschijnlijk dat alle medische problemen van de overlevenden worden opgehelderd. Blijft over de klunzigheid en de verkeerde Pavlov-reactie bij de luchtvaartbonzen om alles binnen te houden. Dat is al genoeg stof voor zo'n enquête. Geheugenstoornissen zes jaar na dato zijn normaal. Soms komen er zelfs verkeerde feiten naar boven. Zo ontstaan broodje- aap-verhalen. Mensen die er zelf bij zijn geweest, willen graag een compleet verhaal vertellen en de ontbrekende feiten aanvullen. Dan verdwijnt het onderscheid tussen geheugen en verzinsel. Het komt toch allemaal uit die zelfde hersenpan en die maakt geen onderscheid tussen die paar oude scherven herinnering en de manier waarop die tot een mooie vaas zijn samengevoegd. Zo ontstaan legendes. Zo ontstond een heel evangelie. Nu u het me vraagt, inderdaad, ik zag die fantastische Jezus met eigen ogen over het water lopen. Gedetailleerdheid zegt niets. Totaal willekeurig wat het brein vasthoudt en wat mensen zichzelf kunnen wijs maken. Afgeronde verhalen die niet letterlijk zijn te nemen. Letterlijk zijn alleen documenten, logboeken, vrachtpapieren en daar nam El Al het juist niet zo nauw mee. De Amsterdamse brandweercommandant, H. Ernst, zou zo in een televisieserie over de brandweer kunnen spelen. Knappe man, donkere wimpers en wenkbrauwen, flinke dot grijs haar, mooi contrast met het zwarte uniform. Bij zo'n uiterlijk hoort het goede gedrag van een brandweerman. Ernst kan zich bij een reconstructie achteraf niet voorstellen dat hij de brandweer van Schiphol niet zou hebben gebeld. Ook al bestond het noodnet waar hij gebruik van maakte nog helemaal niet. Natuurlijk blijft hij bij zijn verklaring. Brand is zijn normale werk en dan belt hij soms met andere instanties. Wat waren de namen van die commissie van overleg ook al weer? Diepenbrock, Ewoldt, ja die namen herken ik, dat moeten ze geweest zijn. Het is dit vermogen tot zelfbedrog en het scheppen van illusies voor anderen dat mensen snel doet stijgen in de rangen. President Clinton, ook zo'n man. Ik denk dan niet meteen aan meineed.

Waar Ernst gaat, gaan alle ogen. Getuige H. Ewoldt, een wat ruiger uitziende brandweerman van Schiphol, was zichtbaar onder de indruk, zoals zo vele anderen. Een telefoontje van de Amsterdamse brandweercommandant himself? Dat zou hij zich wel hebben herinnerd.

Geloofwaardiger dan de afgeronde verklaringen van Ernst vond ik de sporen van paniek in getuige Aaij, de medewerker van El Al die de verkeerde ladinglijst aan de luchtverkeersleiders had doorgegeven. In de getuigenbank schrok hij van zijn eigen stem op de band. Hij zei dat hij zich er niets meer van kon herinneren. Het duizelde hem. Net zoals het hem moet hebben geduizeld toen het vrachtvliegtuig was neergestort. Het ene ,,persbureau'' na het andere hing toen aan de telefoon met wat hij noemde ,,obscene vragen''. In het half beantwoorden daarvan was hij niet getraind. Werktuiglijk en versuft moet hij een stapeltje ladingpapieren hebben gepakt en voorgelezen aan de geruststellende luchtvaartmedewerker. Wie kan verwachten dat hij de duizend-en-een dingen die toen door zijn hoofd spookten en die hij half begon, nog nauwkeurig weet? ,,Ik was behoorlijk opgefokt'', zei hij. Nee, Aaij is geen man van zelfbedrog. Slecht op televisie en des te overtuigender.