NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De enquête-commissie verhoort en de politiek houdt de adem in. In de Kamer en bij de ministers groeit de nervositeit.

Door onze redacteur KEES VAN DER MALEN

DEN HAAG, 11 FEBR. De geest is uit de fles. Op twee fronten groeit in Den Haag de nervositeit over de Bijlmer-enquête. Het kabinet vreest nieuwe onthullingen en is opeens heel actief met eigen onderzoek. En in de Tweede Kamer loeren de politici op elkaar: de vrees groeit dat er 'koppen' rollen.

De onderzoeksdrift van het kabinet is opvallend. Wat is de feitelijke positie van El Al op Schihol, onderzoeken Defensie en Justitie in weerwil van de pertinente bewering van de premier dat er geen speciale status is. Aan wat voor gevaren stonden reddingswerkers bloot die in de hangar op Schiphol de restanten van de Boeing moesten onderzoeken, gaat het ministerie van Volksgezondheid na. En welke gezondheidsrisico's bedreigen militairen die betrokken waren bij de berging, laat Defensie alsnog uitzoeken.

Het één (de positie van El Al) heet formeel onderzoek te zijn, het andere (het onderzoek op Schiphol) vooralsnog een exercitie op papier. Maar zoveel is duidelijk: het kabinet is intensief bezig met damage control; het wil niet nog eens verrast worden door onthullingen. De verschillende onderzoeken moeten tegelijk de stellige indruk wekken dat het kabinet alle uitingen van verontruste burgers serieus neemt.

En intussen onderhoudt Kok nauw contact met Verkeer en Waterstaat. Hoe Netelenbos enkele weken geleden vergat 'haar' premier in te lichten over de tapes die het zwijgen van de verkeersleiders blootlegde, blijft het 'geheim van de Plesmanweg'. Een feit is dat de premier bovenop het Bijlmer-dossier zit. De vraag: ,,Moet ik dit weten?'', is niet langer aan de orde.

Zie het als een omslag. Enkele maanden geleden was de parlementaire enquête naar de Bijlmerramp nog een wees. De interesse in de Kamer voor de enquête was beperkt, het CDA aarzelde intern of het wel een voorzitter zou leveren, er viel immers weinig eer aan te behalen. De enquête, zo was vrij algemeen de stemming, was ten hoogste een 'therapeutische' exercitie: goed voor de rouwverwerking van de nabestaanden en ter geruststelling van omwonenden.

Premier Kok was vorige week de Aladin die de geest uit de fles liet: zijn emotie (,,razend'') en zijn oordeel (,,onvergeeflijk'') over het zwijgen van ambtenaren over de gevaarlijke lading van de El Al Boeing bracht een machinerie van politiek rumoer op gang. Voor de buitenwereld waren er plechtige verklaringen dat Kok voor zijn beurt sprak (Dijkstal en De Hoop Scheffer) en de verkeerde kwalificaties had gebezigd (De Graaf). Binnenskamers zijn partijen bezig met kansberekening: wie moet er wanneer weg? En hoe dat te voorkomen of juist niet?

De VVD is misschien nog het meest ongelukkig. Daar verwijt men Kok gebrek aan ,,koelbloedigheid''. De liberalen vrezen dat Kok een domino- effect heeft teweeggebracht: als ambtenaren vallen volgen ministers haast vanzelf en komt de positie van de vroegere minister van Verkeer en huidige vice-premier Jorritsma in het geding.

Bij D66 is de argwaan groot. ,,Ik vertrouw het niet'', zegt een betrokken D66'er over de aanpak van Kok. En één van hun bewindslieden laat doorschemeren hoogst ongelukkig te zijn met de uitlatingen van de premier. Want, komt de positie van Jorritsma in het geding, dan is de positie van D66-minister Borst van Volksgezondheid ook aan de orde, weten Democraten.

Intussen loert de oppositie op zijn kans. Bij het CDA gaan verontwaarding en kansberekening hand in hand. Eindelijk kan de 'sorry-democratie' van Paars worden aangepakt. Sommigen gaan al zover dat zij het vertrek van Maij-Weggen, de toenmalige minister van Verkeer en lijsttrekker voor het Europees parlement, accepteren om daarmee de val van zittende ministers en wellicht van het hele kabinet te bewerkstelligen. ,,Wij hebben onze mensen altijd laten vallen als het nodig was'', voorspelt een CDA'er.

En wat doet de PvdA, de partij van de premier? Daar staan ze in een cordon om Kok. In de fractie was de stemming deze week krijgshaftig: de andere fracties moeten niet zeuren, Kok had juist gehandeld, zeiden ze onder leiding van fractieleider Melkert. Tegelijk zijn er bij individuele fractieleden aarzelingen. 'Gaat dit wel goed, komt Kok zichzelf straks niet tegen en is het dan misschien ook gedaan met Kok- II?'

NRC Webpagina's
11 FEBRUARI 1999