NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Koop een school

Het is moeilijk om aan personeel te komen dezer dagen, zeker als het om hooggeschoolden gaat. Datelnet heeft er iets ongebruikelijks op gevonden. Het informaticabedrijf kocht zich een eigen school voor middelbaar en hoger technisch onderwijs. Wat komt daar bij kijken?

Door Ferry Versteeg

Hamvraag van de hedendaagse ondernemer: Hoe kom je in hemelsnaam aan personeel? Wel, met 'vrijblijvende' boot-, vlieg- en ballonreisjes of opwindende dagjes four-wheel drive, big-wheel, slippen dan wel jumpen. Ook een heuse sollicitatieceremonie in een autoshowroom behoort tot de mogelijkheden. Waarna aangenomen kandidaten direct met een leasewagen mogen vertrekken. Verder zijn er de harde werkgaranties en/of beurzen voor nog studerenden en premies van duizenden guldens voor het aanbrengen van een nieuw personeelslid. Plus natuurlijk een leuk startsalaris met allerhande verkapte extraatjes om vooral niet de indruk te wekken dat er een loongolfje ophanden is. Daar tussendoor zwerft dan nog een aanzwellend legertje van headhunters die voor goed geld talent bij de concurrent kapen.

Met dit gevarieerde stuntwerk - de doorsnee personeelsadvertentie werkt steeds minder - probeert de hedendaagse werkgever de nijpendste kopzorg van het afgelopen jaar te bestrijden: een ongekend gebrek aan personeel dat vrijwel overal speelt en nog het meest intens in sectoren als telecommunicatie, informatietechnologie, zakelijke dienstverlening of consulting.

Verbazing kan dat niet wekken. Vorig jaar daalde de werkloosheid volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek met 90.000 tot 287.000 personen, minder dan 4 procent, niet vertoond sinds de wederopbouwjaren '50/'60. Tegelijk steeg de werkgelegenheid met 200.000 banen, vergelijkbaar met de werkgelegenheidsgroei in '96 en '97. Natuurlijk wordt het beeld wat geflatteerd door de stormachtige groei van het aantal mensen met een deeltijdbaan tot 2 miljoen. Maar feit is ook dat nu 6,6 miljoen Nederlanders tot de werkzame beroepsbevolking behoren tegen 5,6 miljoen een decennium geleden.

Natuurlijk heeft al dat stuntwerk om personeel te werven op een krappe arbeidsmarkt een afnemend effect. Als iedereen het gaat doen is het terug bij af. Vandaar dat steeds meer werkgevers hun toevlucht zoeken tot langademiger wervingsmethoden. Zoals het verbeteren van het bedrijfsimago en het aanbieden van uitdagend en als het even kan ook nog flexibel werk, gelardeerd met veel scholingsmogelijkheden. ,,Opleidingen en uitdagende functies zijn tegenwoordig belangrijker dan salaris'', meent Monique Sliekers van adviesgroep Hay in Zeist. ,,Wij gaan van 'dit is uw takenpakket' naar 'dit zijn uw ontplooiingskansen'.''

Meestal wordt aangenomen dat de hoge conjunctuur dé grote oorzaak is van de krappe arbeidsmarkt en dat die krapte weldra in slappere tijden zal verdampen. Maar volgens prof. Andries de Grip van het Maastrichtse Research Centrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt is dat te simpel gedacht. ,,De krapte is niet alleen een conjunctureel verschijnsel'', stelt de hoogleraar. ,,Aan de krapte liggen ook meer structurele oorzaken ten grondslag, zoals de structuur van de werkgelegenheid. Zo neemt het kwalificatieniveau van de arbeid almaar toe. Daardoor is de krapte vooral sterk voelbaar bij hogeropgeleiden.'' Daarbij komen volgens De Grip de 'ontgroening', ofwel het afnemende aantal jongeren, en de 'vergrijzing', het groeiende aantal bejaarden. ,,Ook daardoor komt de werving van nieuw personeel onder druk te staan.''

,,Alles goed en wel'', zo sprak het 'PW, Vakblad voor Personeelsmanagers' zijn lezers onlangs belerend toe, ,,maar een bedrijf dat nú met grote personeelsproblemen kampt, heeft de afgelopen jaren kansen laten liggen.'' Anticiperen op de problematiek is, volgens het blad, moeilijk maar wél mogelijk. ,,Wie straks goed personeel wil hebben moet nu maatregelen nemen.''

VERNUFTIG INITIATIEF

Een ondernemer die exact dát doet en ook nog op een eenvoudige en tegelijk originele manier is Hans Brus (51), eigenaar-directeur van de Datelnet Groep in Den Bosch, een dienstverlener in de 'booming' sector informatica- en communicatietechnologie (ICT). Hoe? Door afgelopen november voor een miljoen of drie gewoon een school voor middelbaar en hoger technisch onderwijs op te kopen om daar op veel gerichter en geavanceerder wijze personeel op te leiden. Brus' vernuftige initiatief werd uit pure nood geboren. Zijn sterk groeiende onderneming wist vorig jaar met een scholings- en advertentiebudget van 7 miljoen gulden weliswaar nog 219 nieuwe werknemers te recruteren, maar er waren er 120 meer nodig. Zetelend in een futuristisch bedrijfspand langs de A2 vertelt Hans Brus hoe hij in 1987 als employé van telecomgigant ITT (nu Alcatel) een gat in de markt zag. Brus: ,,Je had toen alleen het monopolistische staatsbedrijf PTT en daaromheem een aantal grote buitenlandse systeemleveranciers. Door de komst van de elektronische snelweg, van multimedia, Internet en mobiele telefonie, en door het proces van liberalisering en deregulering kwamen er steeds meer activiteiten vrij die de zich reorganiserende oude bedrijven afstootten. Plus vele nieuwe bezigheden. Dat leverde ons als dienstenverlener in de ICT-sector handenvol werk op.'' Vooral sinds '95, toen de PTT privaat ging, breidde het klantennet van Datelnet zich razendsnel uit. ,,De instroom van onze eerste 400 500 werknemers was in de vroegere jaren negentig vrij eenvoudig'', herinnert Brus zich. ,,De arbeidsmarkt was redelijk ruim en bij grote jongens als PTT, AT&T, Alcatel en Lucent waren er door reorganisaties heel wat mensen overcompleet en beschikbaar voor ons.'' In 1996 wist Datelnet met talrijke interne bedrijfsopleidingen nog net tot z'n personele gerief te komen. Zo bood Brus een speciale cursus om afgestudeerde alfa-mensen om te scholen tot techneuten. ,,Peperduur en met wisselende resultaten.'' Ook sloot hij een deal met het ministerie van Defensie om beroepsmilitairen op contract al tijdens hun diensttijd cursussen bij Datelnet te laten volgen. En Arbeidsvoorziening opende op Brus' verzoek een kantoortje binnen Datelnet om de personeelsschaarste vanuit die frontpositie te bestrijden.

,,Ik had vorig jaar 1.300 mensen in dienst en ik bood ze in totaal 1.400 korte of langere curssusen'', vertelt Brus. ,,Dit jaar gaan we naar 1.600 mensen en bieden we 3.200 korte of langere cursussen om ze op te leiden en vooral ook bij te scholen. Want de ontwikkelingen gaan in onze branche razendsnel. Bij elkaar gaat het om 100.000 manuren of 62,5 uur per werknemer per jaar en dat kost me 7 miljoen per jaar.''

Niettemin zette de personele schaarste een keiharde rem op Datelnets stormachtige groeipotentieel. Zat Brus het afgelopen jaar met 120 niet- vervulbare vacatures, dit jaar vreest hij dat het er 300 kunnen worden. Nog afgezien van de teruglopende studentenaantallen biedt het Nederlandse onderwijsbestel Brus en zijn Datelnet - ook uit kwalitatief oogpunt - weinig soelaas. ,,Het is voorstrekt onbegrijpelijk dat het onderwijsbeleid niet beter wordt afgestemd op de vraag op de arbeidsmarkt'', moppert de Bossche ondernemer. ,,Het ministerie van Onderwijs verkondigt dat de elektronische snelweg een belangrijke nieuwe levensader voor de Nederlandse economie moet worden, waarop wij vooraan moeten lopen. Volstrekt terecht. Maar vrijwel niemand dacht blijkbaar serieus na over de gevolgen van die ambitie voor het onderwijs. Nog steeds niet.''

FLEXIBELER

Niet lang geleden bezocht Brus een technische mbo/hbo-school in Den Bosch en hij schrok van wat hij zag. ,,Het merendeel van de uren ging naar algemeen vormend onderwijs. En van de specialisatie elektrotechniek, die voor Datelnet interessant is, werd maar een fractie besteed aan moderne telecommunicatie en informatica. De materialen en lesstof van deze vakken waren sterk verouderd.'' Toch wil de Datelnet-directeur zijn kritiek wat relativeren. ,,De ontwikkeling van nieuwe technologieën gaat razendsnel en nieuwe producten gaan hoogstens drie jaar mee'', overweegt hij. ,,Dat kan het publieke onderwijs niet bijhouden en evenmin betalen. Daarom moet het onderwijs veel flexibeler worden en dienen andere partijen, zoals ondernemers en vakbonden, meer te participeren.'' Ook financieel erkent Brus. ,,In de VS zie je dat het bedrijfsleven een grotere bijdrage aan de openbare beroepsopleidingen levert dan in Europa. En in Europa geven de Nederlandse ondernemers daar nog het minste aan uit.'' Hans Brus heeft geprobeerd deze ideëen in zijn eigen ICT-branche aan de man te brengen, maar dat bleek niet eenvoudig. ,,Je ziet dat je meeste collega's hier nog multinationale ondernemingen zijn die moeite hebben met een branche-gewijze aanpak, zoals het opzetten van een gemeenschappelijke branche-opleiding, in Nederland.''

Dus enerzijds een overheid met te weinig middelen die ook het tempo niet kan bijhouden en anderzijds afstandelijke branchegenoten. Brus: ,,Tegelijk zie je de kennisachterstand van mensen die hier binnenkomen steeds groter worden en blijkt dat je steeds meer moet investeren om ze op het juiste niveau te brengen. Dan ga je piekeren, je drinkt wat koffie met deze en gene, en dan hoor je van iemand dat er in Nederland nog een particuliere technische mbo/hbo-opleiding - Rens & Rens in Hilversum - bestaat. Dan denk je: verdomd, als wij dat eens overnemen, er alle benodigde kennis, middelen, apparatuur en leraren tegenaan gooien...

,,Ik ben gaan praten met de branche. Men vond het prima, spannend zelfs, maar zelf wilde men geen initiatief nemen. Dus kocht ik in november Rens & Rens zelf.''

GEEN BEDRIJFSSCHOOL

Een ouderwetse bedrijfsschool zal het zeker niet worden, beklemtoont Hans Brus. Hij zet er een stichtingsbestuur boven met afgevaardigden van Datelnet, de rest van de ICT-branche, de overheid en vakbonden, dat beslist over lesprogramma's, technische leermiddelen en andere investeringen. De diploma's van Rens & Rens worden al erkend door Onderwijs en daar komt geen verandering in. Afgestudeerden worden met open armen door Brus ontvangen, maar als ze voor een ander bedrijf kiezen is het ook goed. Hij wil juist zoveel mogelijk branchegenoten bij dit project betrekken.

Wat denkt Brus aan zijn opvallende investering in bestaand onderwijs te verdienen? ,,Er zitten nu 500 studenten op Rens & Rens'', zegt hij, ,,en dat zullen er in 2002 zeker 2.000 zijn, van wie er jaarlijks zo'n 600 naar de arbeidsmarkt stromen, ongeveer eenvijfde van de totale jaarlijkse behoefte van de hele Nederlandse ICT-branche. Ik hoop en verwacht een redelijk deel van deze goed opgeleide jongelui te kunnen strikken. Die hoef ik dan niet meer op peperdure wijze in eigen huis op te leiden. Daarnaast wordt Rens & Rens een zelfstandige financiële unit die binnen Datelnet financieel de eigen broek moet ophouden.''

Maar zal de informatica- en telecomarbeidsmarkt er over een jaar, als bijvoorbeeld het computer-2000-probleem hopelijk is opgelost, er nog zo florissant uitzien? ,,Ach, in Nederland regeert vaak de korte termijn'', verzucht Brus. ,,Men durft niet door bepaalde barrières heen te denken.''

Hij vervolgt gedreven: ,,Er komen grote veranderingen op ons af. Ik voorzie de komst van ontelbare nieuwe diensten in vele sectoren in het kielzog van de razendsnelle ICT-ontwikkelingen. Sectoren als informatica en telecommunicatie hebben een ongekende toekomst. Daar komt bij dat producten steeds korter meegaan, steeds goedkoper worden en eerder worden afgeschreven. Ook dat is goed voor de werkgelegenheid. Na 2000 begint het pas echt voor ons.''