NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

COEN VAN ZWOL
Eigenlijk is het oneerlijk The Shining te laten bespreken door iemand die bij thuiskomst vaak een monter ,,Wendy, I'm home!'' laat horen. Toen ik in 1980 na afloop van de film licht paranoïde door bioscoop Tuschinsky zweefde (in gedachte daverde ik op een driewielertje door de art deco-gangen), wist ik zeker dat ik zojuist de beste horrorfilm aller tijden had aanschouwd.

Dat is The Shining van regisseur Stanley Kubrick nog steeds. Leraar Jack Torrance neemt met vrouw en kind een baantje als winter-opzichter van het afgelegen Overlook Hotel. Hij hoopt in een compleet isolement een roman te schrijven, maar in het hotel huist een sinister kwaad. Een voorganger hakte tijdens zo'n lange winter zijn vrouw en twee dochters in stukken. Het kwaad sluipt ook de geest van Torrance binnen, hij vervreemdt van zijn gezin en het verblijf ontaardt in een psychotische nachtmerrie, met een bijlzwaaiende Torrance in de hoofdrol.

The Shining, vrij naar een verhaal van Stephen King, werd in 1980 matig beoordeeld. Velen meenden dat het genie Kubrick zijn Waterloo had gevonden. Deze intellectualistische control freak had met The Shining de ultieme horrorfilm willen maken. Dat was dan mislukt, meenden zij: The Shining ging zich te buiten aan modieus gewauwel over buitenzintuigelijke waarneming, goedkoop effectbejag - rivieren van bloed, tongzoenen met verkaasde lijken, in stukken gehakte kinderen - en overdreven acteren van Jack Nicholson en Shelley Duvall.

Wat de effecten betreft: anno 1999 ogen die heel ingetogen. En wat Nicholson betreft: die heeft zich inderdaad nooit meer zo absurd aangesteld als in The Shining. Maar het is zijn meest kenmerkende optreden geworden. Niet zijn rollen in Five Easy Pieces, Chinatown of One flew over the cuckoo's nest springen op het netvlies als je aan hem denkt, maar de maniakale grijns in The Shining. Sindsdien weten we dat er in de man iets levensgevaarlijks schuilt, en sommigen vinden dat sexy.

Ook film-echtgenote Shelley Duvall verdient een compliment. Ze is vreselijk irritant met haar gejammer, haar natte neusje en rode vissenogen, haar paniekerige gewapper met ledematen. Dat maakt Nicolsons' bloeddorst des te beter invoelbaar.

Zoals alle Kubricks is The Shining een mozaïek van ineen grijpende motieven - let alleen al op de doolhoven en de spiegels. Het betekent iets, maar Kubrick verklapt niet wat. Net zomin als Leonardo da Vinci onder zijn Mona Lisa 'deze dame glimlacht omdat ze een geheim heeft voor haar minnaar' zou krabbelen, zei Kubrick eens. Daardoor kan je The Shining zien als een obligate 'spookhuis- film' in de traditie van The Haunting, maar ook als metafoor voor het uitroeien van de Amerikaanse indianen - een idiote theorie met veel aanhang op Internet.

Wat mij betreft is The Shining een relatiefilm: Stanley Kubricks' 'Scenes uit een Huwelijk'. Het Overlook Hotel, die eenzame, grijze kolos in de bergen, vormt een ideaal decor voor de benauwenis van een mislukte man in een vastgelopen relatie. In al zijn enormiteit is het hotel te klein voor Jack en Shelley. Al sluipt zij op haar tenen door de gangen, voor hem is het naderende donder. Al fluistert ze, voor hem klinkt het als geloei. Hoe liever ze is, des te intenser wordt zijn afkeer. Totdat zij zich met haar zoon van hem afkeert en Armageddon kan losbarsten: want zijn gezin is van hem en van niemand anders. Het proces achter de familiemoord, ook in Nederland niet ongewoon, in horror-metaforen verfilmd.

The Shining (Stanley Kubrick, VK, 1980). Veronica, 22.00-01.10u.