NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Publieke omroepen zeggen dat ze zich terugtrekken uit commerciële allianties om hun publieke taak voorrang te kunnen geven. Maar volgens Helmer Koetje, voorzitter van het Commissariaat voor de Media, hebben de avonturen nooit succes opgeleverd.

Door onze redacteur JACO ALBERTS

HILVERSUM, 15 JAN. Het was nog maar een paar maanden geleden dat een internetgebruiker op de website van de Tros reizen naar verre oorden kon boeken. Een simpele klik op de muis verbond de publieke omroep bovendien met de site van de commerciële luchtvaartmaatschappij Martinair. Misbruik van publiek geld, zeiden de critici. We moeten wel, reageerde de Tros, onzekerheid over de toekomst noopt ons tot commerciële avonturen.

De wereld in Hilversum staat op zijn kop. In taal die toch vooral in het bedrijfsleven in zwang is, zeggen publieke omroepen dat ze terugkeren naar hun core-business. En wat ze bedoelen is dat ze dat bedrijfsleven juist de rug toekeren en hun publieke taak serieuzer willen nemen.

Wie nu naar de site van de Tros navigeert ontdekt slechts pagina's die rechtstreeks zijn gerelateerd aan programma's die op Nederland 2 worden uitgezonden. Zo is 'Stapel op Auto's' niet het meest kritische programma dat de Nederlandse televisie te bieden heeft. Toch zijn er geen hyperlinks te vinden naar de importeur van de Fiat Multipla die door Huub Stapel in zijn programma en op de website wordt besproken.

Bij het aantreden van Gerrit-Jan Wolffensperger als voorzitter van de nieuwe raad van bestuur van de publieke omroep vorig jaar was al te merken dat er iets zou gaan veranderen. Bij de presentatie van zijn eerste plannen maakte hij duidelijk dat de omroep zich strikter aan zijn publieke taak diende te houden. Wolffensperger was ,,van mening dat publieke omroepen terughoudend moeten omgaan met nevenactiviteiten wanneer daaruit verwarring zou kunnen ontstaan over het niet-commerciële uitgangspunt. Aandelenparticipaties en deelnemingen in joint ventures verdragen zich slecht met dit uitgangspunt. Publieke financiering schept nu eenmaal verplichtingen.'' Die woorden waren opmerkelijk omdat in Den Haag een stevige liberale wind woei en nog niet zo lang daarvoor een wet was aangenomen die het voor omroepen juist makkelijker maakte zich in commerciële avonturen te storten.

,,De omroepen zijn bezig zich duidelijker op de eigen kerntaken te richten'', reageert Joop Daalmeijer, netcoördinator van Nederland 1. ,,Dat komt door de nieuwe raad van bestuur die heel duidelijk bezig is de publieke omroep te positioneren als echte publieke omroep. Je kunt wel experimenteren met nieuwe communicatietechnieken zoals internet. Niet om winst te maken, maar om te communiceren.'' Voor de NOS betekent de ommezwaai dat ze ook haar eigen straatje schoon moet vegen. In 1995 baarde de omroep veel opzien door een participatie van 50 procent te nemen in de commerciële tv- producent Stokvis, met als doel zoveel mogelijk greep te houden op de zich snel ontwikkelende mediamarkt. Stokvis produceert veel programma's voor de publieke omroep, en die stroom diende veilig gesteld te worden. Op die 'alliantie' met een commercieel bedrijf rustte echter geen zegen. Het Commissariaat voor de Media, dat toezicht houdt op de naleving van de Mediawet, sputterde heftig tegen en de NOS wist zich ook niet zo goed raad met haar nieuwe commerciële aanwinst. Zo duurde het maanden voordat er een commissaris door de NOS benoemd was, voor een tweede bestaat nog steeds een vacature. Die hoeft nu niet meer worden opgevuld. Sinds een maand onderhandelt de NOS over de verkoop van het aandelenpakket in Stokvis.

Voorzitter Helmer Koetje van het Commissariaat voor de Media signaleert eveneens dat de lust van omroepen om allerlei commerciële activiteiten te beginnen behoorlijk is afgenomen. Hij wijst daarbij op de Commissie Cohen die zich vorig jaar uiterst kritisch toonde over de concurrentievervalsing waaraan organisaties zoals de omroepen die (deels) met publieke middelen gefinancierd worden zich schuldig dreigen te maken. Commerciële bedrijven kunnen immers niet profiteren van die gelden.

Koetje heeft echter wel zo zijn twijfels bij de oprechtheid van de motieven die aan de koerswijziging ten grondslag zouden liggen. De omroepen zijn volgens hem vooral van een koude kermis thuisgekomen. ,,Er zijn heel veel activiteiten mislukt. Je kunt door die liberalisering nog wel de mogelijkheden op de markt scheppen, maar een goed plan maken is nog een hele kunst. Heel veel activiteiten zijn aangekondigd. Van heel veel hebben we vervolgens nooit meer wat gehoord.''

De reeks van misgeboorten is inderdaad aanzienlijk. De Tros ontkent het, maar ingewijden zeggen dat de ommezwaaivan de omroep voor een belangrijk deel te maken met het gebrek aan succes van veel commerciële activiteiten. De VPRO heeft zich altijd verre gehouden van dergelijke uitstapjes, maar de omroepen van Nederland 1 (Avro, KRO en NCRV) startten samen met VNU en KPN onder de naam TV Vandaag een elektronische televisiegids. De inkomsten vielen tegen en in juli vorig jaar ging de stekker eruit. De participatie van de NOS in Stokvis was wel winstgevend, maar het initiatief van de NOS om samen met ABN Amro en uitgever Audax een eigen sportblad te beginnen meesurfend op de populariteit van Studio Sport werd een miskleun: van Sportvisie zijn vorig jaar zeven afleveringen gemaakt, waarna het doek viel.

Alleen het damesblad Eva van de EO herinnert Koetje zich als een succes. Dat bestaat nog steeds. Overigens moest hij nog wel even bijsturen. Het commissariaat vond dat het blad wel erg ver van de eigenlijke publieke taak was afgedwaald en een soort christelijk bevindelijke Libelle was geworden. Eva loopt volgens Koetje nu weer in het gareel.

De publieke omroep wil af van de omstreden alliantie met het commerciële televisie-producent Stokvis Produkties. Op dit moment onderhandelt de NOS over de verkoop van de 50 procents-participatie in het productiebedrijf. Dat is desgevraagd bevestigd door een woordvoerder van de NOS. Directeur en mede- aandeelhouder René Stokvis spreekt slechts van ,,een evaluatie'' die contractueel is vastgelegd en op zijn initiatief is begonnen. De NOS verwacht geen boekverlies te lijden als gevolg van de verkoop.

De publieke omroep baarde in 1995 opzien door aan te kondigen met Stokvis in zee te gaan. Het bedrijf maakte veel televisieprogramma's voor omroepen als Tros en EO, en door een aandelenbelang wilde de NOS haar greep op de mediamarkt vergroten. Het Commissariaat voor de Media oordeelde echter dat de participatie in een commerciële onderneming volgens de oorspronkelijke Mediawet niet door de beugel kon. Door een bezwaarschrift van de NOS tegen die beslissing loopt de procedure daartegen echter nog steeds.

De voorgenomen verkoop van het aandelenpakket is het gevolg van een beleidswijziging in Hilversum. NOS-voorzitter G.J. Wolffensperger wil dat de omroepen zich nadrukkelijker op hun publieke taak concentreren. Ook andere publieke omroepen stoten belangen in commerciële ondernemingen af. Zo is de Tros bezig met een herstructurering van de eigen organisa tie. Ook maakte de omroep gisteren bekend de aandelen te verkopen in ATMM, een joint venture met uitgeverij Audax op het gebied van multimedia-activiteiten.